Door de bomen de CO2 niet meer zien

Waar zijn mijn bomen?

Handig al die automatische berekeningen; met een paar muisklikken koop ik een boom en kan ik schuldenvrij de lucht in. Zo zwart-wit moet ik dat alleen niet zien, benadrukt Sjaak de Ligt, directeur van Trees for All.“Je koopt niet één boom die 396 jaar groeit, maar je doet een bijdrage aan een van onze bosaanplantprojecten in Maleisië, Bolivia, Mali of op de Filippijnen. Om CO₂ uit de lucht te halen, rekenen we per boom 50 jaar groei in de tropen. Dus de 396 jaar op de site komt in de praktijk neer op de aanplant van ongeveer acht bomen.”

De Ligt legt uit waar de stichting (dus zonder winstoogmerk) de 44 euro aan besteedt. “Zo’n 20 procent is overhead: salarissen, de huur van ons kantoor en geld om geschikte partners te vinden die de bomen planten en erbij betrokken blijven. In Bolivia hebben we ons bijvoorbeeld aangesloten bij het project ArBolivia. Daar is nu al 1700 hectare bos (ongeveer 850 voetbalvelden, red.) geplant, onder meer fruitbomen. Daarbij werken we samen met meer dan duizend boeren.” De bomen zelf zijn goed voor ongeveer de helft van de kosten. Daarnaast is een kwart van het geld nodig voor de certificering. “Externe controleurs checken elke paar jaar aan de hand van groeimetingen of de geplante bomen daadwerkelijk de opgegeven uitstoot compenseren en of ze niet stiekem gekapt zijn.”

Bosaanplant in Nederland is ook mogelijk, maar geldt niet als officiële compensatie, vertelt De Ligt. “Als Nederlandse organisatie mag je volgens de wet niet in eigen land je CO₂ -uitstoot compenseren.” Ingewikkeld. Laat ik me voor het gemak richten op de bosaanplant over de grens. Voor de Nederlandse reiziger kan dat zoals gezegd via Trees for All (aanplant in de tropen) of vliegreisaanbieder Corendon (aanplant in Turkije).

Bomen zijn sexy

In 2014 trokken Nederlanders er volgens het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) zo’n 23 miljoen keer via de lucht op uit. Van de 250.000 Nederlanders die naar schatting van Milieu Centraal hun vlucht compenseerden, deden zo’n tienduizend dat met een bijdrage aan bosaanplant. Een klein deel (0,04 procent) van alle vluchten dus. 90 Procent van de inkomsten van Trees for All komt via bedrijven en organisaties (Cordaid, de wielerploeg van Giant-Alpecin) of ticket- en reisaanbieders (Vliegtickets.nl, Koning Aap). Uiteindelijk compenseren volgens De Ligt ‘enkele duizenden’ reizigers zelf hun vlucht door het berekende bedrag op de site, zoals de 44 euro voor mijn Vietnam-vlucht, te betalen.

Waarom wordt mij als reiziger eigenlijk een boom als compensatie aangeboden? Dat is vooral een psychologische kwestie, volgens milieuecononoom Pieter van Beukering. Hij onderzocht de bereidheid van reizigers om te betalen voor compensatie van hun CO₂ -uitstoot bovenop de kosten van het vliegticket. “Een boom is concreet. Dat werkt beter om de reiziger te laten betalen dan een ‘kale’ toeslag. Bovendien klinkt het sexy om op natuurlijke wijze iets schadelijks als vliegen weer ‘goed te maken’.” Aanplant van bomen is overigens de enige natuurlijke methode om uitgestoten CO₂ uit de atmosfeer weer op te nemen.

Andere manieren van vliegcompensatie, zoals bij KLM, GreenSeat of Transavia, zijn gericht op het voorkomen van vervuiling: energiezuiniger vliegen of investeren in projecten die uitstoot op andere plekken tegengaan, zoals de aanleg van windmolenparken in India of het gebruik van duurzame outovens in Kenia.

Niet zo efficiënt

Tijd voor een korte rekensom. In de 15 jaar dat Trees for All bestaat, zijn volgens De Ligt 6 miljoen bomen geplant. Voor Corendon zijn dat er 415.000 sinds de oprichting van hun Foundation in 2010. Met in het achterhoofd de jaarlijkse wereldwijde kap van 10 miljard (!) bomen, lijkt aanplant toch vooral dweilen met de kraan wagenwijd open. Een gekapte of dode boom laat opgeslagen CO₂ namelijk weer los in de atmosfeer. Alleen al om de jaarlijkse CO₂ -uitstoot van de gehele luchtvaart, 705 miljoen ton, op te vangen, moeten elk jaar meer dan een miljard bomen worden geplant en moet alle boskap per direct stoppen. Aan zoveel bomen kom je zelfs niet als je de bosaanplant van buitenlandse aanbieders, zoals One Tree Planted en Pur Projet, erbij optelt.

Volgens Van Beukering is bosaanplant op lange termijn ook niet de meest effi ciënte methode. “Daar is enorm veel grond en mankracht voor nodig. Goede internationale regelgeving zou beter werken.” Zou. Want ook na het klimaatakkoord van Parijs van afgelopen december ontbreekt het aan goede afspraken over de luchtvaart. “Het is lastig om overheden ergens op aan te spreken, omdat een vliegreis niet aan één land is toe te schrijven”, verklaart Van Beukering.

De aanplant van bomen doet meer dan de uitgestoten CO₂ van mijn vlucht opslaan, legt De Ligt uit. “Het zorgt voor nieuwe of herstel van natuur en helpt tegen bodemerosie, zoals op een Filippijnse vulkaanwand.” Bovenal is compensatie volgens hem bewustwording van consumenten. “Ik heb niet de illusie dat Nederlanders minder gaan vliegen, maar we laten reizigers zien dat ze iets terug kunnen doen. Elk jaar een paar bomen planten, dat is iets waar je graag over vertelt op verjaardagsfeestjes. We willen een sneeuwbaleffect creëren en het vanzelfsprekend maken dat je een boom koopt als je gaat vliegen.”

Free flyers

Of dat laatste gaat gebeuren, vraag ik me af. Een rondje langs vrienden en familie wijst uit dat slechts een enkeling ooit zijn of haar vliegreis heeft gecompenseerd. Mijn vraagtekens worden versterkt door resultaten uit het onderzoek van Van Beukering: veel ondervraagden geven aan hun reis niet of niet meer te compenseren als anderen dat ook niet doen, het free flyer-effect. Juist het tegenovergestelde van het beoogde sneeuwbaleffect dus. Cijfers laten weliswaar een groei zien van CO₂- compensatie met bosaanplant via Trees for All (van 15.000 ton in 2006 naar 77.845 ton in 2014), die groei is vooral te danken aan het toenemend aantal bedrijven en ticketaanbieders dat vliegkilometers compenseert en komt dus niet direct van reizigers.

Na mijn zoektocht door een woud aan cijfers kan ik door de bomen toch nog een beetje het bos zien. Hoewel bosaanplant wel degelijk een functie heeft bij CO₂-opslag en het herstellen of creëren van natuurschoon, is de schaal waarop het gebeurt te klein om te spreken van een efficiënt CO₂-reductiesysteem. Het is vooral een doekje voor het bloeden zolang de uitstoot van de luchtvaart blijft groeien en goede regelgeving ontbreekt. Ik vestig mijn hoop liever op het vliegen op schone(re) brandstof. Wie weet maak ik mijn volgende vliegreis wel op frituurvet.