Wateroverlast na piekbuien, dijkdoorbraken na langdurige droogte, gezondheidsrisico’s door aanhoudende hitte. Terwijl alle klimaat-ogen op Parijs zijn gericht, zijn het juist de gemeenten die een antwoord moeten vinden op dit soort lokale gevolgen.
Klimaatproblemen lijken een ‘ver-van-mijn-bed-show’, maar niets is minder waar. Afgelopen september bedreigde extreme regenval de aardappeloogst in de Hoekse Waard. In Reeuwijk moest in juli een spoedreparatie uitgevoerd worden omdat door de droogte scheuren waren ontstaan in een dijk. Het is de hoogste tijd dat gemeenten hun aandacht te richten op een toekomstige wereld waarin we nog steeds prettig en veilig kunnen leven.
Aanpak
De Rijksoverheid denkt al jaren na over hoe we ons goed moeten voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering in de toekomst. Klimaatadaptatie heet dat in beleidstermen. Gemeenten worden zelfs verplicht om voor 2020 in hun beleid op te nemen hoe zij de ambitie om in 2050 Nederland klimaat- en waterbestendig in te richten willen halen.
De nationale Klimaatagenda (2013) omschrijft deze ambitie in hoofdlijnen waarbij samenwerking tussen overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers onmisbaar zal zijn om klimaatdoelen te bereiken. Een uitwerking van concrete acties zullen worden vastgelegd in de Nationale Adaptatie Strategie (NAS) die in 2016 door het kabinet wordt vastgesteld. Hopelijk zal dit de wens vervullen van een ruime meerderheid van de Nederlanders om klimaatverandering aan te pakken (TNS NIPO 2015).
Primeur
Dat gemeenten van het rijk de opdracht krijgen opgelegd om klimaatbestendigheid op de agenda te zetten, is een goede zaak. Maar vooralsnog lopen vooral de grote steden voorop in ambitieuze plannen op het gebied van duurzaamheid en klimaat. Zo had Rotterdam recent de primeur met de aanleg van Rain (a)way-tegels om wateroverlast bij piekbuien het hoofd te bieden en benut een stad als Amsterdam de kansen van innovatieve daken om de stad te ‘vergroenen’ en CO2-uitstoot en wateroverlast te verminderen. Mooie, zichtbare voorbeelden die nodig zijn om inwoners van een stad te verbinden met oplossingen voor klimaatproblemen. Juist steden kunnen hierin het verschil maken, stelt ook promovendus Jennifer Lenhart in een artikel dat eerder voor OneWorld verscheen.
Blijven middelgrote en kleine gemeenten hierin dan nog achter? Of denken zij er achter de schermen wel al hard over na? Voldoende kennis en de wil om in actie te komen zijn in elk geval twee voorwaarden om uiteindelijk concrete stappen te kunnen zetten op weg naar een klimaatbestendige gemeente.
Zal het dan zo zijn dat, zonder een ambitieuze ambtenaar met hart voor het klimaat, er lokaal geen concrete stappen gezet zullen worden?
Waar een wil is, is een weg
Gemeenten willen wel, maar zitten met de handen in het haar hoe zij bovenop al haar taken als burgerzaken, veiligheid, onderwijs en lokale zorg ook aandacht moeten schenken aan het thema klimaatbestendigheid. Zal het dan zo zijn dat, zonder een gedreven bestuurder en ambitieuze ambtenaar met hart voor het klimaat, er lokaal geen concrete stappen gezet zullen worden?
Het rijk heeft het Stimuleringsprogramma ruimtelijke adaptatie in het leven geroepen om juist die gemeenten die nog een afwachtende of misschien zelfs onwetende positie innemen over de streep te trekken. Kennis en ervaring over de integratie van water en klimaat in ruimtelijke (her)ontwikkelingen worden hierin gedeeld. Er kan zelfs een stapje groter gedacht worden. Ook Europa ondersteunt lidstaten, regio’s en steden bij de integratie van klimaatadaptatie in hun beleid. Voor financiële ondersteuning is er bijvoorbeeld het programma LIFE van de Europese Unie voor de ontwikkeling en uitvoering van onder meer klimaatprojecten.
Van willen naar moeten
Gemeenten worden uitgedaagd om uit hun traditionele, regisserende rol te stappen en het samenspel met burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven aan te gaan om zo toe te werken naar een klimaatbestendige leefomgeving. Gemeenten zullen aan het roer moeten gaan staan om bewustwording en mobilisering van haar inwoners te creëren. Juist de lokale overheid kan, omdat zij dicht bij haar inwoner staat, ervoor zorgen dat een kanteling te weeg wordt gebracht in denk- en handelingspatronen. Dit kan zij doen door het goede voorbeeld te geven en/of geld uit te trekken voor bijvoorbeeld het terugdringen van energieverbruik, voorzieningen beschikbaar te stellen voor afvalscheiding en haar inwoners te stimuleren om waterdoorlatende tegels in de tuin aan te leggen.
De crux?
De kunst zit ‘m erin klimaatadaptatie hoog op de bestuurlijke agenda van gemeenten te krijgen. Als dit lukt, zal dit als vertrekpunt dienen voor de ambtelijke organisatie die de agenda in gemeentelijk beleid en processen moet implementeren. Een uitdaging die vanwege de gemeentelijke verantwoordelijkheid niet uit de weg mag worden gegaan. Het is niet ondenkbaar dat bestuurders hierin een extra zetje nodig hebben vanuit de samenleving en het bedrijfsleven om daadwerkelijk aan de slag te willen. Uiteindelijk gaat het erom dat er een initiërende overheid opstaat die samen met haar inwoners en het bedrijfsleven zich inzet voor een onderwerp die ons allemaal aangaat.
Foto (cc)
