“Feeding with the crumbs of our table”, zong U2 al. In Nederland gaat per gezin per jaar voor ruim 350 euro bruikbaar eten in de container. Daarvan kun je een kind in Afrika een jaar voeden. Die ouderwetse boterham met tevredenheid was zo gek nog niet.
Mijn vader nam af en toe een ‘boterham met tevredenheid’, dat betekende zonder beleg. Hij dacht dan terug aan de tijd vlak na de bevrijding en hoe heerlijk het Zweedse brood toen smaakte. Zo lekker dat er niets op hoefde.
Dat is in groot contrast met ons Westerse consumptietrommeltje: Deze zit vol met boterhammen met ontevredenheid, oneerlijkheid, onvriendelijkheid (voor het milieu) en ongerustheid. Deze vier on’s maken het Nederlandse voedselpatroon onduurzaam. Volgens mij zijn er vier knelpunten in relatie tot onze voeding waar broodnodig wat aan gedaan moet worden. De eerst is voedselverspilling: een derde van het voedsel gaat verloren. Verder een hoge consumptie van dierlijke producten, zoals vlees en zuivel. Voor veeteelt zijn veel waardevolle grondstoffen nodig, zoals voor mensen geschikt graan en soja. Een varken eet drie keer zoveel als hij aan vlees oplevert. Mede daardoor is de milieubelasting hoog. Het derde punt is een hoog gebruik van energie om voedsel te produceren in de vorm van fossiele brandstoffen voor transport en verwerking en de productie van kunstmest, verpakkingsmateriaal en andere hulpstoffen. Het laatste, maar niet het onbelangrijkste, is een ongelijke verdeling over de wereld: 1 miljard mensen met overgewicht versus 1 miljard mensen met honger.
Ik noem een voorbeeldje over voedselverspilling. Eten in Nederland is heel goedkoop. Met hetzelfde (on)gemak gooi je het in de afvalbak. We gooien 20% van ons brood weg. Ik heb wel eens uitgerekend dat van de hoeveelheid eten dat een gezin in Nederland weggooit, je best een kind in Afrika kunt voeden. “Feeding with the crumbs of our table”, zoals U2 dat zingt. Er gaat immers per gezin per jaar voor ruim € 350,- bruikbaar eten in de container.
De Gezondheidsraad heeft in 2011 een advies uitgebracht over de Richtlijnen Goede Voeding ecologisch belicht. Gezond eten is in grote lijnen ook duurzaam, is de conclusie. Het advies noemt ook minder voedselverspilling. De raad geeft verder twee richtlijnen die zowel gezondheidswinst als milieuwinst opleveren:
‘Gebruik van minder dierlijke en meer plantaardige voeding.’ Minder vlees en zuivel en méér volkoren graanproducten, peulvruchten, groenten, fruit en plantaardige vleesvervangers geven een lager risico op hart- en vaatziekten.
‘Verminderen van de energie-inname bij een te hoog lichaamsgewicht, met name door minder niet-basisvoedingsmiddelen te gebruiken, als dranken en producten met suiker, snoep, koek en snacks.’ Een gezond gewicht hangt samen met een lager risico op diabetes, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. Als Nederlanders minder van deze extra’s gaan eten en drinken, zorgt dat voor gezondheidswinst.
Het Voedingscentrum heeft recent nog die milieudruk van ons eten doorgerekend. Daaruit kwam naar voren dat naast vlees en zuivel er nog twee productgroepen zijn met een hoge milieubelasting. Dat zijn de dranken, zoals wijn, bier, frisdrank en koffie, en wat we netjes extra’s noemen: snacks, snoep, gebak en koek. Het woord extra’s zegt al dat je die producten niet nodig hebt. Het zijn producten met veel energie, maar weinig voedingsstoffen.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”16985″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”,”style”:”width: 253px; height: 228px; float: left;”}}]]De FAO heeft berekend dat er per wereldbewoner 4700 kcal beschikbaar zijn. Genoeg eten voor iedereen dus. Door verspilling en het voeren aan dieren, blijft daar ruim 2000 kcal van over. Dat is op zich ook nog net genoeg, maar niet als Nederlanders 3200 kcal en daarmee veel extra’s op hun bordje leggen. Dan is onze ecologische voedselafdruk meer dan het dubbele van het eerlijke aarde aandeel. En het is niet zo gezond.
Daarom is het goed af en toe eens te kiezen voor een boterham, pannenkoek of krentenbol met tevredenheid. Beleg je brood eens menswaardig, diervriendelijk of – zeker op Wereldvoedseldag – plantaardig. Dat is goed voor jezelf, goed voor je medemens en goed voor de aarde.
Corné van Dooren is kennisspecialist duurzaam eten bij het Voedingscentrum
Kom op Wereldvoedseldag ook naar de speciale editie van OneWorld Live in samenwerking met Youth Food Movement en FoodGuerrilla in Pakhuis de Zwijger (16 oktober).
