Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
In een leeg Pakhuis de Zwijger
besprak ik deze week in een online uitgezonden debat met econoom Kate Raworth (bekend van de ‘donuteconomie’) en internetpionier Marleen Stikker hoe de ‘wereld na corona’ eruit zal zien. We hadden het over de kansen die deze crisis geeft tot consuminderen en solidariteit. Opgewekt kondigde Raworth, die vanuit Londen inbelde, aan dat de stad Amsterdam
als eerste stad ter wereld haar economische model omarmt, namelijk: voldoen aan ieders behoefte zónder de grenzen van wat de aarde aankan te overschrijden.
“
Kapitalisme heeft onze identiteit gevormd, inclusief onze ingebakken neiging tot concurrentie en egoïsme
De uitvoering van dat plan klonk mij nogal vaag in de oren. Ik vroeg me hardop af waarom ik binnen dit model voor een rechtvaardige economie niets hoorde over alle belastingontwijkende brievenbusmaatschappijen waar onze hoofdstad onderdak aan biedt. Daar had Raworth het antwoord helaas ook niet op. ‘Let’s see.’ Afwachten dus.
Hoe overleef ik… mijn eigen privilege?
Ik geloof sowieso niet dat radicale ideeën voor ‘een nieuwe wereld na corona’ uit de westerse wereld gaan komen, omdat wij ons geen andere identiteit kunnen voorstellen dan die van consument. Wij hebben nog teveel belang bij de status quo. Kapitalisme heeft ons gevormd, inclusief onze ingebakken neiging tot concurrentie en egoïsme. Een crisis gaat dat niet veranderen. Hoe graag we er ook over filosoferen, wij geloven (nog) niet dat er écht een alternatief voor het kapitalisme bestaat. Wij zullen de natuur voorlopig in de eerste plaats blijven beschouwen als iets wat ons dient – en niet als iets wat wij moeten dienen.
Ik zou heus graag meegaan in de warme gevoelens van hoop en revolutie die deze crisis oproept, maar de voorbeelden van solidariteit vind ik daar te navelstaarderig voor. We zien ontroerende beelden van mensen die hun ouders op hoge leeftijd door een raam moeten spreken. Dan denk ik aan verscheurde families die elkaar al jaren kwijt zijn door conflict of armoede.
GroenLinks-voorman Jesse Klaver spreekt van zorgverleners in de ‘vuurlinie’ en minister Hugo de Jonge van politici ‘aan het front’. Dan denk ik aan vergeten oorlogen in Jemen en vraag me af hoe het de opgejaagde en opgesloten Rohingya en Oeigoeren vergaat in Bangladesh en China.
“
We dwepen met een kabinet dat eerder bereid was KLM te steunen dan ruim één miljoen zzp’ers
Ondertussen protesteren we niet tegen een regering die weigert kinderen uit Griekse vluchtelingenkampen te helpen en staan de media bol van de ‘hoe overleef ik thuiszijn?’-tips. Met onze Netflix-abonnementen, stevige huizen met privacy, snelle wifi-verbinding en democratie. Op mijn tijdlijn zag ik sommige opiniemakers gekscherend verlangen naar een dictatuur, vanwege ons gebrek aan 1,5-meterdiscipline – ongevoelig tegenover vluchtelingen wier leven en omgeving door totalitaire regimes écht ontwricht zijn.
We dwepen met een kabinet dat eerder bereid was om KLM en Schiphol te steunen dan de ruim één miljoen zzp’ers in ons land. Een kabinet dat zo hard heeft bezuinigd dat het miljarden aan begrotingsoverschot heeft, maar ook te weinig bedden op de intensive care en onderbetaalde en overwerkte zorgverleners. Die moeten het doen met ons applaus in plaats van ons stemgedrag. Terwijl nu hét moment is voor een progressief verbond om machtsmisbruik te voorkomen, zoals Olave Nduwanje betoogt.
Breken met Fort Europa
Pas sinds het coronavirus door Europa waart, vinden veel opiniemakers opeens dat we nu écht moeten nadenken over het einde van kapitalisme. Alsof wij westerlingen niet altijd al een bedreiging voor mens en planeet waren met ons kolonialisme, massaconsumentisme en onze hypermobiliteit.
“
In Congo vielen meer dan zesduizend doden; heb je daar iets over gehoord?
Sinds begin vorig jaar vielen er in Congo meer dan zesduizend doden (voornamelijk kinderen) door mazelen – een van de dodelijkste virussen ter wereld waar gewoon een vaccin tegen bestaat. Iets over gehoord? Het bleek in elk geval geen aanleiding voor allerlei gedachte-experimenten over hoe we onszelf als mensheid opnieuw moeten uitvinden.
De coronacrisis is pas écht een kans als we die nieuwe solidariteit en overpeinzingen over onze destructieve manier leven van micro- naar macroniveau weten te tillen. Van nationaal naar mondiaal, van buurt naar systeem. Als we gaan beseffen dat financiële welvaart of een EU-paspoort ons niet gaan redden.
“
Tegen virussen kan Fort Europa geen muren bouwen
Als we eens onze mond houden en voor oplossingen eindelijk ook gaan luisteren naar oorspronkelijke bewoners van ecologische epicentra zoals de Amazone, die niet van maar mét de natuur leven. Als we onze leiders dwingen om rechtvaardige keuzes te maken voor iedereen. En als we durven breken met het denken in natiestaten en landsgrenzen. Tegen virussen kun je geen muren bouwen. Sterker, nu zijn wíj
niet welkom bij mensen voor wie Fort Europa gesloten blijft.
Journalisten en opiniemakers zullen nog wel even bezig blijven met het duiden van de coronacrisis. Ik denk dat dit virus bovenal blootlegt hoezeer we met elkaar verbonden zijn. Dat we deze aardbol delen. Altijd. De Britse Guardian-journalist Gary Younge vatte dat goed samen in een berichtje dat hij me stuurde: ‘Óf we handelen mondiaal en solidair. Óf we handelen nationaal, egoïstisch en sterven.’
We leven in onzekere tijden door het coronavirus. Er is behoefte aan betrouwbare informatie én verdieping. We hopen dat je dit bij ons vindt en wil bijdragen aan onze onafhankelijke journalistiek.
Dit kan je doen door te doneren of je te abonneren op ons magazine. Alvast bedankt!
