Een dag uit het leven van een Mexicaanse held

Om te voorkomen dat ze daar ter plekke zou bevallen, reed de 57-jarige verpleger Panchito haar door de chaotische straten van de grensstad Nogales. Een kwartier nadat hij haar bij het ziekenhuis had afgezet werd hij al gebeld: de bevalling was begonnen. “Net op tijd”, zegt Panchito. “Anders had ik haar met een oude handdoek en T-shirts moeten helpen. Dat was niet hygiënisch geweest.”

Na dertig jaar in de Verenigde Staten te hebben gewoond, waar hij op vijftienjarige leeftijd naartoe ging en werkte als lasser en bejaardenverzorger, werd Panchito tien jaar geleden gedeporteerd. Hij werd namelijk aangehouden voor rijden onder invloed. Om toch in de buurt van zijn drie dochters te zijn, besloot hij in grensplaats Nogales te blijven.

Al gauw zag hij dat Nogales een verzamelplaats is van ontheemden: zowel recent aangekomen asielzoekers als gedeporteerden zoals hij zitten er vast, waardoor de plek door sommigen het vagevuur wordt genoemd. Vanaf hier kan de weg naar het paradijs van het veilige Amerika leiden, of terug naar de hel van bendegeweld en afpersing die de asielzoekers zijn ontvlucht.

“Jullie krijgen een nummer”, zegt Panchito. “Wanneer jullie aan de beurt zijn, brengen we jullie terug naar de grenspoort, oké?”. Hij start zijn auto, hangt zijn stethoscoop om de achteruitkijkspiegel en begint te rijden. In de voorruit zit een barst en onder het dashboard hangt losse bedrading.

Het roestige busje kocht hij vijf jaar geleden met geld van een Amerikaanse hulporganisatie. Panchito legt uit dat er nog heel wat aan moet gebeuren, dat hij stap voor stap probeert te laten doen. Lachend vertelt hij: “Als een passagier airconditioning wil, dan wijs ik naar het raam en zeg ik: ‘Daar, dat is je airco.’”

In de hitte van de Mexicaanse staat Sonora, waar het kwik maandenlang boven de 40 graden uitkomt, is een functionerende airconditioning echter geen overdreven luxe. Het is typerend voor de minimale middelen waarmee Panchito zijn werk moet uitvoeren. Medicijnen zijn niet altijd voor handen, benzine voor de ambulance betaalt hij uit eigen zak.

“Migranten worden hier constant overvallen”, vertelt Panchito. “Daarom is het belangrijk dat ze in een opvang verblijven. Zo kunnen de jonge migranten ook weggehouden worden van de bendes, die hen agressief proberen te rekruteren.”

Samen met organisaties als het Kino Border Initiative probeert Panchito ervoor te zorgen dat de mensen die in Nogales aankomen niet worden verleid om toch een illegale overtocht te maken door de woestijn. Daar betalen ze dan voor door zakken drugs mee te nemen. Hun uitgedroogde en door beesten aangevreten lichamen worden geregeld weken later gevonden door wandelaars of plaatselijke boeren – in 2017 kwamen minstens 412 mensen om op de grens van Mexico en de VS.

Ze heeft een kopie van het briefje in haar map met documenten; het is een handgeschreven bericht vol scheldwoorden, waarin staat dat ze binnenkort thuis bezocht zal worden, “nu je eindelijk alleen bent”. Daarnaast heeft ze een kopie van haar officiële aangifte, waarop nooit actie werd ondernomen. Volgens Gonzales omdat politie en bendes met elkaar verstrengeld zijn.

“Ik vrees voor mijn kinderen, er waren schietpartijen vlak voor hun school”, zegt ze met trillende stem. Ze vertelt dat al het geld dat ze verdiende met de verkoop van kleding opging aan de vaste kosten voor haar en de kinderen. “Ik heb een broer in Utah. Hij wacht op me, bij hem zijn we veilig. Ik bid echt dat mijn asielaanvraag lukt, want het is zo gevaarlijk om door de woestijn te gaan. En teruggaan is niet mogelijk. Het is daar zo slecht.”