Een jaar na ‘Melilla’: ‘Grenswachten sloegen mijn vrienden dood’

Hussein slaagde er die bewuste dag wel in om over het hek te klimmen en Spaans grondgebied te bereiken. Alleen werd hij samen met veel lotgenoten teruggestuurd naar Marokko, zonder procedure en zonder dat hun recht op asiel gecontroleerd werd. “De Spaanse grenswachters openden een poortje en duwden ons terug naar Marokko, waar de politie ons opwachtte met busjes. De Marokkaanse agenten stalen mijn schoenen, geld en telefoon en dumpten me met enkele anderen honderden kilometers landinwaarts aan de rand van de Sahara.” Hussein wandelt nu rond in een felgekleurde strandshort en slippers.

Deze pushbacks zijn verboden volgens Europees en internationaal recht, maar vormen steeds vaker de basis van het Europese buitengrenzenbeleid. Ze worden onder andere vaak gebruikt aan de grens van Griekenland met Turkije, Kroatië met Bosnië en Herzegovina, Hongarije, Roemenië en Servië.

“Waarom zo’n repressie tegen zwarte Afrikanen in Marokko?” vraagt Mickael Fousseini (30) uit Ivoorkust zich af in zijn kamer aan de rand van het Zuid-Marokkaanse Agadir, een toeristische trekpleister en de economische motor van de regio. Buiten de stranden, nachtclubs en boulevards van het centrum liggen kilometerslange serres met groenten en fruit voor de Europese markt. Ongedocumenteerde migranten verdienen er een dagloon van 7 euro. “De meeste migranten in Spanje zijn Marokkanen, maar wij worden hier behandeld als beesten omdat we dezelfde droom nastreven als zij. De strijd tegen irreguliere migratie is vooral een strijd tegen zwarte mensen.”

Hussein: “Bijna dagelijks komt de politie onze slaapplaatsen ontruimen, maar we weten niet waar we anders naartoe kunnen. We mogen zelfs de toiletten van het busstation niet gebruiken.” Ondanks alles lichten zijn ogen op wanneer hij aan het einde van ons gesprek foto’s van zijn geliefde toont, die in Ndjamena, de hoofdstad van Tsjaad, achterbleef.

Invallen in tentenkampen op Gourougou zoals in juni vorig jaar gebeuren volgens de Moroccan Association of Human Rights (AMDH) ook al jaren. Maar ze waren nog nooit zo gewelddadig en dodelijk als op 24 juni 2022. De frequentie van de politieacties weerspiegelt bovendien vaak de Spaans-Marokkaanse relatie. Tijdens de eerste maanden van 2022 registreerde AMDH geen enkele inval op Gourougou. Tot Spanje in maart 2022 een belangrijke geopolitieke concessie deed aan Marokko met betrekking tot de Westelijke Sahara: Spanje steunt voortaan Marokko’s voorstel om de voormalige Spaanse kolonie onder Marokkaanse soevereiniteit te brengen. Als wederdienst steeg in de maanden daarna het aantal invallen door Marokko aanzienlijk: de AMDH registreerde er 31 in 84 dagen.

Fousseini: “Ik werk als tussenpersoon voor hem. Als ik elf personen vind voor de tocht, kan ik zelf gratis meereizen. Hoe zou ik ooit zelf 3000 euro voor de boottocht bij elkaar kunnen sparen met een dagloon van 7 euro in een tomatenkwekerij? De strijd tegen smokkelaars is enorm paradoxaal. Door alle extra patrouilles, beveiliging en controles is het bijna onmogelijk geworden hier te vertrekken zonder hun hulp of omkoping. Smokkelaars worden steeds machtiger.”

Dit is het eerste deel van een tweeluik over de grens tussen Marokko en de Spaanse enclave Melilla. De delen zijn als één geheel te lezen in de zomereditie van OneWorld Magazine 2023. Deze reportage kwam tot stand met steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.