Een verscheurde stad, al zou je het niet zeggen

Zo’n vijf jaar geleden brak in Oost-Oekraïne de oorlog uit. In de havenstad Marioepol vonden bloedige gevechten plaats tussen pro-Russische separatisten en het Oekraïense regeringsleger. Uiteindelijk wist het leger de rebellen de stad uit te drijven en sindsdien ligt het front zo’n vijftien kilometer ten oosten van Marioepol. Het Oekraïense leger heeft weliswaar de strijd gewonnen, maar voor de oorlog begon, woonden er relatief veel pro-Russen in dit gebied.

“
Aan het voormalige stadhuis hangt een spandoek waarop in het Oekraïens en Engels ‘Marioepol is Oekraïne’ staat geschreven

Tweet dit

In de stad is goed zichtbaar dat de Oekraïners de touwtjes in handen hebben. Aan het voormalige stadhuis op het centrale plein, dat tijdens de gevechten voor een deel is afgebrand en nu leeg staat, hangt een gigantisch spandoek waar in het Oekraïens en in het Engels ‘Marioepol is Oekraïne’ op staat geschreven.

Op meerdere plekken vind je het blauw-geel van de nationale vlag terug. Langs de grotere doorgaande wegen in de stad hangt aan iedere lantaarnpaal een doek met de nationale tweekleur, aan de gevels van de vele regeringsgebouwen hangt een vlag, sommige bewoners hebben een vlaggenmast in de tuin staan, anderen hebben een vlag achter het raam van hun auto geplakt en ten minste één persoon heeft zijn schuur blauw-geel geschilderd.

Betekent dat dan dat de meeste bewoners van Marioepol pro-Oekraïens zijn? Maxim Bulyk (41), hoogleraar en hoofd van de afdeling Internationale Betrekkingen aan de Mariupol State University, zegt van niet. Vanachter zijn computerscherm, waarop een sticker is geplakt met dezelfde tekst als op het doek aan het stadhuis, zegt hij dat ongeveer 30 procent van de inwoners zich Oekraïens voelt. Nog eens 30 procent is pro-Russisch en de overige 40 procent interesseert het niet zo veel welke vlag er boven het stadhuis wappert. Bulyk had graag gezien dat een meerderheid van de inwoners van Marioepol de Oekraïense kant had gekozen. Hij spreekt daarom over beschamende cijfers.

“
De pro-Russische bewoners van Marioepol uiten hun politieke voorkeur meestal niet in het openbaar

Tweet dit

Aan het straatbeeld is niet te zien dat de stad tot op het bot verdeeld is. De pro-Russische bewoners van Marioepol uiten hun politieke voorkeur meestal niet in het openbaar. Soms laten ze van zich horen. Dat is bijvoorbeeld gedaan bij een muurschildering waarop de nationale Oekraïense helden staan afgebeeld. Naast twee kozakken en één kruisvaarder is dat Stepan Bandera. Hij was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog de leider van de nationalistische Oekraïense beweging en is in 1959 in opdracht van de KGB in Duitsland vermoord. Bandera is nog steeds een controversieel figuur in Oekraïne, maar zijn aanhangers – voornamelijk Oekraïense nationalisten – zien hem als held. De moderne Oekraïense soldaat staat centraal in de muurschildering, maar deze moet het sinds kort zonder lichaam doen.

Volgens een vrouw die met een klein kind aan de hand voorbijloopt, hebben pro-Russische inwoners van Marioepol de tekening van de soldaat vernield, en zij zijn daarbij zeer rigoureus te werk gegaan. Ze hebben niet simpelweg de verf verwijderd of er iets overheen geklad, nee, het hele gedeelte van de muur waarop hij stond afgebeeld is afgebroken. Alleen het hoofd van de soldaat is nog zichtbaar.

Er heerst dus onvrede onder de pro-Russische bevolking van Marioepol. Dat zegt ook de 22-jarige Belle Gamidova. Haar buurman is een keer opgepakt toen hij een Oekraïense vlag op een prominente plek in de stad naar beneden probeerde te halen. “Dit deed hij nadat hij te veel had gedronken. Het was overigens niet de eerste keer dat hij is opgepakt. Hij is ook een keer meegenomen toen hij dronken anti-Oekraïense leuzen aan het roepen was in de stad.”

Gamidova was twee jaar toen haar ouders haar vanuit Azerbeidzjan meenamen naar de Oekraïense havenstad. Vanwege haar talenknobbel (want naast Oekraïens, Russisch, en Azerbeidzjaans spreekt ze ook goed Engels en Duits) werkt ze als vertaler op de universiteit, en net zoals de meesten die werken of studeren aan de universiteit is zij pro-Oekraïens en ook pro-Europees.

Alexandra RabchevskayaBeeld: Bas van Setten

“
Sommigen zijn Marioepol ontvlucht, omdat ze pro-Russisch zijn en niet in een stad onder Oekraïens gezag wilden wonen

Tweet dit

Dat geldt ook voor de 28-jarige Alexandra Rabchevskaya. Zodra je in de Mariupol State University via de trap naar de eerste verdieping loopt, word je in de hal geconfronteerd met een grote Oekraïense vlag, die naast een even grote Europese vlag aan de muur hangt. Als je hier voorbijloopt kom je in een gang terecht en in één van de kamers heeft Rabchevskaya haar eigen kantoor. Naast het volgen van de studie Internationale Betrekkingen is ze secretaresse van de rector. Ze vertelt dat haar vriendengroep kleiner is geworden door de oorlog. “Sommigen zijn Marioepol ontvlucht. Niet om aan het geweld te ontsnappen, maar omdat ze pro-Russisch zijn en niet in een stad wilden wonen die onder Oekraïens gezag kwam te staan. Ze wonen nu allemaal ergens in Rusland. Af en toe hebben we nog contact. Wanneer er bijvoorbeeld iemand jarig is, of tijdens kerstmis.”

Ook enkele vrienden van Gamidova zijn met hun ouders vertrokken uit Marioepol. Deze zijn echter niet naar Rusland gegaan, maar naar het westen van Oekraïne. “Sommige wonen nu in Kiev en anderen weer in Lviv. In die gebieden is het een stuk stabieler dan hier. Toen de oorlog begon, overwogen mijn ouders om terug te gaan naar Azerbeidzjan. In dezelfde periode kreeg ik te horen dat ik toegelaten was tot de universiteit en dat was voor mijn ouders een reden om toch in Marioepol te blijven, en daar ben ik nog steeds heel blij mee. Ik heb helemaal niks met Azerbeidzjan.”

Zoals blijkt is het voor de mensen in het pro-Oekraïense-kamp makkelijker om zich te uiten, zij zijn nou eenmaal de overwinnaars in Marioepol. Inwoners die pro-Russisch zijn laten minder snel merken wat hun politieke voorkeur is. Een van hen is de 28-jarige Alex Kovalenko. Ik kom hem tegen in een café. Hij zit alleen aan een tafel en hoort dat ik in het Engels een koffie bestel. Wanneer ik naar buiten wil lopen spreekt hij mij aan. Hij wil weten waar ik vandaan kom. Als ik zeg dat ik een Nederlander ben wordt hij enthousiast. Hij is er niet heel lang geleden geweest. De foto’s op zijn telefoon bewijzen het. Op één van de foto’s staat hij voor Amsterdam Centraal en op een andere staat hij voor de SS Rotterdam.

Kovalenko is lasser op een schip en vaart de hele wereld rond. Zo heeft hij al aangemeerd in de Caraïben, Singapore, New York, Rotterdam en Zuid-Afrika. Nu ligt het schip waar hij op werkt in de thuishaven, de haven van Marioepol. “Nederland is een mooi land. Alles is er goed geregeld”, zegt hij. Hij vraagt vervolgens of ik met hem mee naar buiten wil lopen om een sigaret te roken. Hier begint hij kritiek te uiten op de Oekraïense regering. “In de tijd van Janoekovytsj (de Oekraïense president die na de revolutie van 2014 naar Rusland is gevlucht, red.) was alles een stuk beter. Er was geen oorlog en het leven was stabiel. Ik ben blij dat ik op het schip werk. Daardoor ben ik vaak weg van Marioepol en Oekraïne.”

“
Ook in Marioepol is gevochten en zijn er doden gevallen, maar het conflict heeft ook positieve dingen voortgebracht

Tweet dit

De oorlog heeft desastreuze gevolgen gehad. Zo werden er ruim 34.000 burgers gedood of gewond, en Oekraïne is zo’n 7 procent van haar grondgebied verloren, waaronder de steden Donetsk en Loehansk. Ook in Marioepol is gevochten en zijn er doden gevallen, maar het conflict heeft cynisch genoeg ook positieve dingen voortgebracht. Bulyk: “Marioepol ligt in de provincie Donetsk, evenals de gelijknamige stad. Voor de oorlog stond Marioepol in de schaduw van de hoofdstad van de provincie, maar sinds de stad Donetsk is ingenomen door pro-Russische separatisten is Marioepol op de voorgrond getreden. Tot 2014 leverde de havenstad ongeveer 35 procent van het bruto regionaal product van de provincie Donetsk. Veel van dat geld werd geïnvesteerd in mijnbouwprojecten in dorpen rond de stad Donetsk. Omdat die steden zijn weggevallen, houdt Marioepol veel meer geld over.”

Daarmee zijn allerlei nieuwe projecten opgezet. Zo zijn een aantal wegen gerenoveerd, de boulevard is opgeknapt, er zijn parken aangelegd, en er zijn publieke bankjes en prullenbakken door de stad geplaatst. “Dit laatste klinkt sullig, maar voor de oorlog stonden er bijna geen prullenbakken in Mariepol. Hierdoor lag er veel afval in de straten van de stad”, zegt Rabchevskaya.

De renovaties hebben er volgens Bulyk aan bijgedragen dat het pro-Oekraïense sentiment onder de inwoners is toegenomen. Hoewel de verhouding nu ongeveer fiftyfifty is, lag dat voor het conflict anders. “Begin 2014 was zo’n 15 tot 20 procent van de inwoners van Marioepol pro-Oekraïens, en ongeveer 25 tot 30 procent pro-Russisch. De oorlog heeft er dus voor gezorgd dat meer mensen in Marioepol zich politiek zijn gaan engageren, met een kleine winst voor het pro-Oekraïense-kamp”, zegt Bulyk.

Desondanks is er voor de Oekraïners nog veel winst te behalen in de havenstad. Bulyk zegt dat hier een rol is weggelegd voor de overheid. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie heeft Kiev volgens hem veel te weinig gedaan om de inwoners in oostelijke regionen van Oekraïne te betrekken bij het land. Op de vraag hoe de overheid dit precies moet aanpakken heeft Bulyk niet een eenduidig antwoord. “Het enige wat ik hierover kan zeggen is dat het een lange weg wordt.”

Werkloze jongeren verlaten Bosnië massaal

Lees ook: Bosnië-Herzegovina staat in de top 3 landen met het hoogste percentage werkloze jongeren ter wereld. Hoe is dat voor de achterblijvers?

Product Aantal	Totaal
Subtotaal in winkelwagen	€ 0,00
Besteltotaal	€ 0,00

Naam cookie	Soort content
youtube_embed	Youtube player embed
vimeo_embed	Vimeo player embed
google_maps	Google maps embed
twitter_widget	Twitter social widget
soundcloud_embed	Soundcloud player embed
instagram_embed	Instagram embed

Een verscheurde stad, al zou je het niet zeggen

Werkloze jongeren verlaten Bosnië massaal

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

Verder lezen?

Word abonnee

Factuurgegevens

Je bestelling

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons

Volg ons

Redactienieuwsbrief ontvangen