Een tijdje geleden was ik te gast bij een ‘collegetour’ over vrede, georganiseerd door een van onze Ambassades van Vrede. In het Stadstheater in Vlaardingen bleek het handhaven van de orde onder de scholieren bijna net zoveel aandacht te vragen als de inhoud van het onderwerp. Sommige studenten vertoonden grensoverschrijdend gedrag – schreeuwen, stinkbommetjes gooien – en trokken een groep meelopers daarin mee. Het verstoorde het programma en ik merkte dat ik mij er erg aan stoorde. Ze gingen over mijn grenzen heen, ik voelde me respectloos behandeld en was blij dat de schoolleiding een grens trok en sommige ‘raddraaiers’ uit de zaal haalde.
Ook de dwarse leerling bleek wel degelijk wat interessants te melden
Toen de rust iets was teruggekeerd, ging ik van het podium af de zaal in en gaf een nogal verbaal opstandige leerlinge het woord. Zij bleek wel degelijk een aantal interessante opmerkingen te hebben. Er kwam een echt gesprek op gang. Na de bijeenkomst kwam een groep scholieren uit wat ik ‘de stille meerderheid’ zou noemen, excuses aanbieden voor het gedrag van hun medeleerlingen. Later die week gingen de schoolleiding en organisatoren ook in gesprek met de ‘dwarsliggers’ waarin wederzijds geluisterd en geleerd werd.
Zo worstelde ik met het echt in gesprek zijn met de ander. De verbinding maken was geen vanzelfsprekendheid, geen kwestie van een eenvoudig beroep op respect of vredelievendheid, maar juist het zoeken naar grenzen: grenzen van mijzelf, maar ook de grens van de ander en naar de achterliggende reden, betekenis of waarde van mijn grenzen. Ik wilde me oprecht verdiepen en afstemming zoeken met de ander; grenzen stellen is nu eenmaal geen individuele zaak. Een grens is altijd wederkerig, of hij nu goedschiks of kwaadschiks getrokken wordt.
Op 21 september vieren we de jaarlijkse Internationale Dag van de Vrede, met in Nederland in dezelfde week de traditionele Vredesweek; dit jaar al voor de vijftigste keer. Net als vorig jaar is het thema ‘Vrede Verbindt’, op uitdrukkelijk verzoek van de honderden vrijwilligers in Nederland die samen met PAX de Vredesweek vormgeven. Zij zijn actief in hun woonplaatsen om de saamhorigheid in hun lokale samenleving te versterken. Zij zien dat die saamhorigheid onder druk staat, dat de verbindingen dunner worden en dat actie geboden is.
Een samenleving heeft regels nodig om vredevol samenleven mogelijk te maken
Een samenleving heeft regels nodig om zowel het individu als ook het collectief te beschermen, en daarmee vredevol samenleven mogelijk te maken. Vrede heeft dus grenzen nodig, in Nederland en wereldwijd. In de actualiteit van vandaag zien we echter de worsteling met deze afspraken, met de grenzen die wij persoonlijk ervaren en als gemeenschap stellen. Dat wij in de Tweede Kamer debatteren over een paar relschoppende jongeren in Zaandam met grensoverschrijdend gedrag is een illustratie. Of hoe de politiek worstelt met de coup in Turkije, die evenzeer veroordeeld moet worden als de reactie van de regering-Erdogan daarna. En hoe wij debatteren over het verdelende effect van deze coup onder Nederlandse bevolkingsgroepen.
Al deze voorbeelden bevatten de vraag: waar ligt de grens en wat is haar legitimiteit? Alleen een legitieme grens is namelijk te verdedigen. En waarom wordt een grens overschreden, door mijzelf of door de ander? Deze vraag dient niet om de grens in twijfel te trekken maar om te voorkomen dat het over de grens als feit gaat, en niet over de waarden die eraan ten grondslag liggen. Daarmee verlaten we een op macht gebaseerd welles-nietes gesprek en verbinden we ons middels een écht gesprek, over wederzijdse en zeer waarschijnlijk enkele gedeelde belangen en onderliggende waarden. Op die manier kunnen we voorkomen dat de ander zich genoodzaakt voelt de grens te overschrijden. Of het nou gaat om relschoppende jongeren, Nederlandse bevolkingsgroepen of Syriërs die vluchten voor hun veiligheid.
Verschillen niet wegpoetsen, maar grenzen stellen en verbinden
Het is volgens mij aan de politiek om hierin het voorbeeld te geven: verschillen niet weg te poetsen maar voorstellen te doen voor hoe we daarmee om kunnen gaan. Niet door te polariseren maar door grenzen te stellen én te verbinden. En bovenal meer debat te voeren over onderliggende waarden en niet over symptomen.
Door onszelf zo te verbinden, werken we aan een samenleving die vreedzamer is; die niet vrijblijvend is, maar staat voor gedeelde vrede en verantwoordelijkheid. Kortom, aan een vrede die verbindt.
De Vredesweek is van 17 t/m 25 september. Kijk op www.vredesweek.nl wat er bij jou in de buurt te doen is.
