‘De ziekte van de armen’ is geen westers probleem
“Tuberculose vormt voor westerse landen nauwelijks een bedreiging, dus geven onze overheden hun geld liever anders uit
En dus blijft de ziekte bestaan. Een stappenplan, dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) paraat heeft om tuberculose tegen 2030 nagenoeg uitgebannen te hebben, wordt nauwelijks opgevolgd. Uit het jaarrapport van de WHO over het jaar 2019 blijkt dat de VN niet eens in de buurt van de belangrijkste streefdoelen komt – op uitzondering van een paar landen met veel tbc-patiënten zoals Kenia, Zuid-Afrika, Myanmar en Rusland.
Net als het coronavirus is tuberculose een ziekte die overdraagbaar is via de lucht en maar bij een klein deel van de dragers symptomen veroorzaakt. Maar anders dan Covid-19 is tuberculose geen virale, maar een bacteriële infectieziekte – veroorzaakt door een bacterie dus. Virussen zoals het coronavirus kapen de mechanismes in een gastheercel die voor de celdeling zorgen, om zo zichzelf voort te planten. De tuberculosebacterie kan zichzélf repliceren.
De meeste bacteriële infecties kunnen worden behandeld met antibiotica, die cruciale activiteiten van bacteriële cellen stilleggen. Met de komst van antibiotica in de jaren 50 is tbc hierdoor nagenoeg uitgeroeid in Nederland. Waar tbc in 1901 nog doodsoorzaak nummer één was, met ongeveer tienduizend slachtoffers per jaar, stierven er in 2017 maar elf personen als gevolg van tbc. De tbc-bacterie zelf is ondertussen amper meer in westerse landen aanwezig. In 2018 was ruim drie kwart van de tuberculosepatiënten in Nederland in het buitenland geboren, wat erop duidt dat de bacterie zich nauwelijks binnen Nederland verspreidt.
Als Covid en tbc elkaar verergeren
De voornaamste oorzaken zijn overbelasting van ziekenhuizen en de gelijkaardigheid van tbc-symptomen en Covid-19-symptomen: effectieve diagnostisering en behandeling van tuberculose worden daardoor bemoeilijkt. Tbc-patiënten moeten een antibioticabehandeling namelijk zes tot negen maanden consequent opvolgen om de bacterie geen kans te geven resistent 1 te worden. Als er gaten ontstaan, ondermijnt dat de hele behandelmethode.
Westerse landen dragen veel, maar te weinig bij aan medicijnonderzoek
De derde pilaar, wetenschappelijk onderzoek, is gebaat bij internationale samenwerking, maar blijft structureel ondergefinancierd. Om het streven van 2030 te halen, is per jaar minstens 1,8 miljard euro nodig voor tbc-onderzoek. In 2017, nog een piekjaar, maakten overheden (met name westerse) slechts 700 miljoen euro vrij voor tbc-onderzoek; niet eens de helft van het jaarlijkse streven. Ruim een derde van dit bedrag werd door de Verenigde Staten opgehoest.
“Als westerse levens niet in gevaar zijn, gaat de geldkraan nauwelijks open
Zelfs op 26 september 2018, toen de VN na een kritisch rapport van de WHO een langverwachte samenkomst tegen tuberculose organiseerde, keerden veel experts teleurgesteld terug. Veel westerse leiders kwamen niet opdagen, en de Amerikaanse delegatie weigerde een verklaring te ondertekenen die medicijnen goedkoper zou maken voor tbc-patiënten. Er kwam een verklaring met holle politieke beloftes, maar het lukte niet om concrete doelen te formuleren en verantwoordelijke partijen aan te wijzen.
Nauwelijks behandel- en preventiemethodes
Vandaag de dag maken vooral antibioticaresistentie van de tuberculosebacterie en co-infectie 2 met hiv het moeilijk om tot een makkelijke en universele behandeling voor tuberculose te komen. Hiv verzwakt namelijk het immuunsysteem, waardoor de tuberculosebacterie vrij spel krijgt om zich in het lichaam te verspreiden. Bovendien verspreiden resistente tbc-varianten zich steeds sneller. Deze varianten zijn vaak dodelijker en moeilijker te behandelen dan conventionele tuberculose. Hierdoor is tbc vandaag de dag een veel gevaarlijkere ziekte dan in het Nederland van de jaren 50.
“Er is nauwelijks aandacht voor tbc, ook al woont meer dan de helft van de wereldbevolking in getroffen gebieden
Slechts lokaal
De coronacrisis toont in die zin hoe eurocentrisch de wereld nog altijd is: pas als westerse levens in gevaar komen, buitelen onderzoekers over elkaar heen om hun potentiële vaccin of medicijn aan de man te brengen. Slachtoffers van ziekten die in andere werelddelen rondwaren, kunnen hooguit op een beterschapskaart rekenen.
- Bacteriën die een antibioticakuur overleven, kunnen zodanig evolueren dat zij en alle volgende generaties immuun zijn voor de gebruikte antibiotica. De infectie is dan antibioticaresistent. ↩︎
- Iemand lijdt aan een co-infectie wanneer diegene twee of meerdere infecties tegelijkertijd oploopt. Co-infecties kunnen de behandeling bemoeilijken, doordat verschillende infecties op elkaar inspelen. ↩︎
