Extreemrechts, of alt-right, dat in essentie gelooft dat het ‘witte ras’ wordt bedreigd door personen van kleur, ervaart de laatste jaren een online opleving in Nederland. Onderzoek van De Groene Amsterdammer laat zien dat Twitter hier wel eens een flinke rol in kan spelen. Volgens het onderzoek vormt extreemrechts de meest dominante groep Nederlandse Twittergebruikers: zij beslaan 51 van de 100 ‘meest zichtbare’ accounts op Twitter. Dit zijn accounts die als ‘aanbevolen suggesties’ verschijnen voor gebruikers die geïnteresseerd zijn in politiek.
Hoe iemand in die lijst verschijnt? Door activiteit teweeg te brengen: dat is het winstmodel van sociale media. Elke re-tweet, elke reactie, elk stukje ‘ophef’ betekent meer activiteit, en indirect dus meer financiële winst voor Twitter, zo legt De Groene uit. In die zin lijkt ‘negeren’ de beste manier om extreemrechts klein te houden. Maar is dat niet hetzelfde als wegkijken, tegen beter weten in hopen dat het verdwijnt?
Dilemma voor gebruikers
“Ik gun ze de kliks niet”, luidt Sandra’s redenering om de discussie te vermijden. Uit een discussie met extreemrechts, en zelfs een gematigd rechts geluid, is volgens haar nog nooit vooruitgang geboekt. “Ik ben daar best radicaal in geworden. Ik ga de discussie niet meer aan met iemand die mij niet als gelijkwaardig ziet.” Haar manier om een tegengeluid te laten horen, is door screenshots te maken van berichten die haat zaaien of leugens verspreiden. Deze deelt zij, plus commentaar, met haar eigen volgers.
“Geen aandacht schenken, dan gaat het wel weg? Het ís al mainstream
Gevaarlijke algoritmes
“Je valt al snel in een spiraal waarin extremisme wordt genormaliseerd
Het nadeel? Bovenstaand onderzoek geeft aan dat wie zich uitspreekt tegen extreemrechts, waarschijnlijk slachtoffer wordt van gecoördineerde haatreacties en bedreigingen. Ganesh: “Als iemand zich geroepen voelt om het tegen extreemrechts op te nemen op sociale media, be my guest. Maar weet dat je dan heel gerichte, persoonlijke aanvallen te verduren krijgt.” Het échte probleem is volgens hem dat Twitter niet is ontworpen voor een veilige discussie tussen gebruikers. “Die verantwoordelijkheid ligt bij het bedrijf.”
Als sociale media-bedrijven online haatcultuur willen tegengaan, kunnen ze kiezen uit grofweg twee tactieken. De één heeft bewezen effect, de andere tactiek brengt geld op. Ganesh: “De eerste optie is om alle accounts, en daarmee de netwerken van extremisten, te verwijderen. Dit deden ze toen IS nog een sterke online aanwezigheid had, en dat werkte. Hun propaganda op sociale media is vrijwel verdwenen. Dat de vrijheid van meningsuiting hierdoor iets werd ingeperkt, leverde geen boze reacties op.”
Als het op rechts-extremistische ideeën aankomt, proberen sociale media-bedrijven iets anders: ‘countermessenging’. Het bedrijf betaalt organisaties, zoals ngo’s of politieke organisaties, om een anti-extremistische boodschap te delen, en richten deze boodschap specifiek op gebruikers die neigen naar extremisme. Maar uit onderzoek blijkt: er is geen bewijs dat countermessenging werkt. Een mogelijke verklaring is dat ngo’s en politieke organisaties snel worden gewantrouwd; individuele gebruikers zouden daarom meer invloed hebben.
Waarom kiezen bedrijven dan toch voor deze tactiek? “Social media-bedrijven verdienen geld aan de discussie tussen extremisme en counterextremisme”, legt Ganesh uit. “En ze willen natuurlijk niet de reputatie aan ‘censuur’ te doen. De reden dat rechts-extremistische ideeën zich de afgelopen jaren zo hard hebben verspreid, is omdat er geen echte actie tegen is genomen. Individuele accounts worden wel eens gerapporteerd en verwijderd, maar dit gaat om gehele netwerken.”
‘Wegkijken is een luxe’
Sandra heeft haar manieren om weliswaar niet de discussie aan te gaan, maar het fenomeen ook niet te negeren. Ze houdt extreemrechts wél in de gaten, om te weten welke informatie en ideeën er worden verspreid. Screenshots zijn haar manier om een tegengeluid te bieden zónder continu met persoonlijke aanvallen te moeten omgaan. Haar belangrijkste tip: “Bescherm jezelf. Maak bijvoorbeeld aparte lijsten waarin je alleen de berichten van betrouwbare bronnen ziet.”
Volgens Ganesh is de échte vraag er een voor social media-bedrijven. “Hebben ze het lef om geen ruimte te bieden aan ideologieën die mensen van kleur dehumaniseren? Of blijven ze er geld aan verdienen?”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
