Saba Qaiser geeft mondjesmaat interviews. Het liefst niet aan ‘witte buitenlanders’, want die verraden ogenblikkelijk haar verblijfplaats en dat moet ze weer met haar kind van twee onder de arm een ander veilig inkomen zoeken. Haar familie is vastberaden haar te vermoorden. De Oscarwinnende ‘A Girl in the River’, over eerwraak en vergeving, waar Saba de hoofdrol in speelt, heeft haar leven verder verziekt.
Terwijl Sharmeen Obaid-Chinoy vorig jaar de Oscar voor de beste buitenlandse documentaire in ontvangst mocht nemen, zat Saba in haar donkere schuilplaats te bibberen van angst.
Vermoorden
Wat heeft ze misdaan? Ze maakte de fout om tegen de zin van haar ouders met de liefde van haar leven te trouwen. Toen haar vader dat ontdekte, stormde hij samen met Saba’s oom het huis van haar schoonouders binnen. De woedende vader sleurde zijn dochter mee, onder het voorwendsel dat ze terug naar huis moest. Maar in werkelijkheid wilde hij haar vermoorden. Hij schoot haar in het gezicht, rolde haar lichaam in een tapijt, gooide haar in een rivier en liet haar daar vervolgens voor dood achter.
Mensen zagen me heftig bloeden en riepen een ambulance.
Saba bleef in leven. “Ik bleef bij bewustzijn. Ik hield me vast aan de struiken in het water en wist de rivier uit te komen”, vertelt ze drie jaar na de moordaanslag. Ze wist naar een benzinestation te lopen. “Mensen zagen me heftig bloeden en riepen een ambulance.”
Documentaire
Documentairemaakster Sharmeen Obaid-Chinoy, die al langer een documentaire over eerwraak wilde maken, liefst met iemand die de moordpartij had overleefd, las het relaas van Saba de volgende ochtend in de krant. Ze bezocht Saba in het ziekenhuis. Op voorwaarde dat de film niet in Pakistan zou worden vertoond, verleende die haar medewerking.
De meeste moorden komen voor in 'huiselijke kring'; elk jaar zijn er circa 1100 eermoorden. Vrouwenactivisten hammerden daarom op betere wetgeving.
Door een maas in de wet konden slachtoffers van eerwraak hun belagers 'vergeven'. In de praktijk werd een slachtoffer vaak door de familie onder druk gezet dat te doen; de dader hoefde dan niet naar de gevangenis of kwam vroegtijdig zonder strafblad vrij.
In de nieuwe regelgeving zouden de daders niet meer onder hun straf mogen uitkomen. Maar volgens vrouwenactivisten bestaat de vergiffenis-clausule nog steeds. Moordenaars mogen de familie van het slachtoffer verzoeken dat de doodstraf wordt omgezet in levenslang. Alleen: juist bij eerwraak zijn dadersfamilie van de slachtoffers.
Saba had geen andere keus dan haar vader en oom te vergeven om uit de handen van haar wraakzuchtige familie te blijven. De politie arresteerde ze voordat de nieuwe wet was aangenomen. Ze komen binnenkort vrij.
Ze wilde absoluut niet dat haar familie erachter zou komen, vertelde ze Sahrmeen vanuit het ziekenhuisbed. Haar vader en oom waren gearresteerd en gevangen genomen. Haar familie zette haar onder druk om haar bloedverwanten te vergeven. (Wanneer een slachtoffer de dader vergeeft, hoeft die de gevangenis niet in.)
Vergeven
“Ik was vastbesloten mijn vader en oom te laten vervolgen voor wat ze me hebben aangedaan. Maar ik stond er helemaal alleen voor. Mijn moeder durfde me niet te steunen. Uiteindelijk heb ik de rechter verteld dat ik mijn vader en oom heb vergeven. In mijn hart heb ik dat nooit gedaan”, zegt ze, eenmaal hersteld, in de film.
Haar vader en oom kwamen vrij. Saba dacht dat de zaak nu was afgedaan. Totdat haar oom een deel van ‘A girl in the river’ zag: de documentaire was toch in Pakistan te zien. “Hij kwam ’s nachts naar mijn huis en begon op me te schieten. Ook die aanval overleefde ik.” Op haar gezicht zijn de littekens van drie jaar geleden goed zichtbaar.
Straf
De politie arresteerde haar vader en oom opnieuw, tot grote woede van haar familie. Nadat ‘A Girl in the River’ in zijn ambtswoning vertoond was, gaf de premier zijn ministers opdracht een wet te maken die alle daders van eerwraak streng straft. Saba voelde zich na de uitspraak van premier Nawaz Sharif enigszins veilig.
Saba overleefde de moordaanslagen
Vrouwenactivisten bekritiseren de nieuwe wet. Alleen wanneer het slachtoffer na de eerwraak overlijdt, kan er niet om vergeving worden gevraagd: de vrouw is immers dood. Saba overleefde de moordaanslagen, zij kon wel vergeving schenken, ook al hoeft dat niet van de wet. Maar zonder de steun van haar moeder staat ze er alleen voor: de familie is boos op haar, het is haar schuld dat haar vader en oom in de gevangenis zitten. Wie beschermt haar? Saba had geen andere keus dan haar vader en oom opnieuw te vergeven om uit de handen van de rest van haar wraakzuchtige familie te blijven.
Gevangenis
Je zou verwachten dat na de film het aantal eerwraak gevallen in Pakistan is gedaald. Het tegendeel is waar: het aantal moordaanslagen op vrouwen nam toe. De daders weten dat er uiteindelijk toch niets met ze gebeurt. Zelfs het wereldberoemde ‘meisje in de rivier’ zag immer geen kans haar belagers voor de rest van hun leven in de gevangenis te krijgen?
Over twee maanden komen de vader en oom weer vrij. Saba vreest opnieuw voor haar leven. “Mijn vader en oom zijn woedend en zinnen op wraak. Twee keer kreeg ik ze de gevangenis in.” Ook directrice Bushra Khaliq van de rechten groep Women in Struggle for Empowerment (WISE) vreest voor Saba’s leven. “Het is goed mogelijk dat haar broers of een ander familielid de beslissing nemen haar te doden.”
Getuigenbescherming
Asad Jamal, Saba’s advocaat, denkt dat zelfs de beste wetgeving ter wereld eerwraak niet zal kunnen uitroeien. Het is de oerconservatieve familiestructuur die deze moorden in stand houdt. Vrouwen worden verplicht voor het huishouden te zorgen en mogen in de meeste gevallen alleen met mannelijk gezelschap de straat op. Wie regelt dat er eten op tafel komt met de vader in de gevangenis? De dochter, die weigerde haar vader te vergeven, wordt met de nek aangekeken door haar gezinsleden.
Zolang onze regering deze nuances weigert te begrijpen, blijft het onmogelijk om de daders te vervolgen.
De advocaat noem het gebrek aan getuigenbescherming en de druk van de familie op het slachtoffer de grootste obstakels om eerwraak te beëindigen. "Zolang onze regering deze nuances weigert te begrijpen, blijft het onmogelijk om de daders te vervolgen."
Om uit handen van haar familie te blijven verhuist Saba tegenwoordig telkens naar een andere plek. In een kamer waar de gordijnen en deuren angstvallig zijn gesloten, wacht ze met haar zoontje op wat er komen gaat.
