Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
‘We hebben alleen maar besloten te onderzoeken of het mogelijk is om regionale ontschepingsplatforms op te zetten’, antwoordde de Oostenrijkse minister van Binnenlandse Zaken Herbert Kickl. Ik had hem gevraagd in welk land de ‘ontschepingsplatforms’ (opvangcentra buiten Europa) eigenlijk zouden moeten komen, nu alle landen in Noord-Afrika duidelijk hadden gemaakt dat ze bij hen niet welkom zijn. Deze ontschepingsplatforms waren door de Europese regeringsleiders tijdens de Europese top eind juni gepresenteerd als dé oplossing voor het vluchtelingenvraagstuk. Uit zee geredde migranten zouden in dat plan naar Afrikaanse landen worden overgebracht, in plaats van op Europees grondgebied te landen.
Het beste zou zijn als bootvluchtelingen überhaupt niet meer in Europa aan land zouden kunnen komen. En als de premiers dat nou eens heel hard zouden roepen om daarna rustig te gaan onderzoeken of dit eigenlijk wel mogelijk is, dan was er in ieder geval voor nu een brandje geblust.
Duitse politieke crisis
“
Uit de manier waarop onze premiers een ‘migratiecrisis’ probeerden te bezweren, bleek vooral dat die hele crisis niet bestond
Eenzijdig aangekondigde oplossingen die plaatsvinden buiten ons continent hebben vaak een hoog fictief karakter. De goede verstaander concludeerde dat uit de manier waarop onze premiers een ‘migratiecrisis’ probeerden te bezweren, vooral bleek dat die hele crisis niet bestond. Het was dan ook het bezweren van een (Duitse) politieke crisis dat met stip bovenaan de lijst van prioriteiten stond op deze Eurotop. Angela Merkel moest
haar regering redden door haar minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer iets te bieden waarmee hij in oktober bij de Beierse verkiezingen goed voor de dag kon komen. Er komen gemiddeld vijf asielzoekers per dag de Beierse grens over, maar Seehofer zag onoverkomelijke problemen waarvoor hij de regering wilde laten vallen.
Vlak voor de top formuleerden Merkel en Seehofer drie uitgangspunten om asielzoekers aan de Duitse grens te kunnen tegenhouden en terugsturen. Dat werd juridisch gebaseerd op het idee dat zolang iemand zich in niemandsland bevindt – bijvoorbeeld achter de douane op een vliegveld – hij er eigenlijk niet is. Terugsturen kan dan ‘auf Grundlage einer Fiktion der Nichteinreise’, wat in het Nederlands vertaalt naar de ‘fictie van het niet inreizen’. Een transitkamp, een gesloten centrum op de grens in niemandsland, dat moest de oplossing zijn. Terugsturen kan op basis van een terugname-overeenkomst met de landen van herkomst en als die niet willen, dan met Oostenrijk.
“
Als je beleid op fictie wilt baseren, moet je wel allemaal in diezelfde fictie geloven
Als je beleid op fictie wilt baseren, moet je wel allemaal in diezelfde fictie geloven, en de Oostenrijkse premier Sebastian Kurz geloofde duidelijk niet in de fiktion der nichteinreise. Hij wilde geen terugname-overeenkomst sluiten, want Duits niemandsland ligt direct naast Oostenrijk. Seehofer keek zijn transitkamp overigens af van de Hongaarse regering, die ook goed is in wensdenken.
Gevangenis met draaideur
Het Hongaarse grenshek met Servië staat een paar meter binnen de Hongaarse grenzen zodat mensen die aan de buitenkant van het hek staan, zich officieel toch op Hongaars grondgebied bevinden, maar in de praktijk het land niet in kunnen. Elke dag mogen er twee mensen door het grenshek de transitzone Zuid-Hongarije in om asiel aan te vragen. Zij komen dan in het zwaarst bewaakte vluchtelingenkamp op Europese bodem. Daar zitten ze maanden opgesloten. Ook alleenstaande minderjarige asielzoekers. Ik ben er geweest. Ik heb die jongens gezien en gesproken. ‘Nee’, zeggen de Hongaren, ‘het is geen gevangenis want er zit een draaideur in. Als je weg wilt kun je zo door de draaideur terug het hek door naar Servië’. De fictie van de vrije keuze.
De Duitse Seehofer-crisis speelde ten tijde van de Europese top die al maanden werd aangekondigd als hét moment waarop de Europese Unie stappen zou zetten op asiel- en migratiebeleid. Het Seehofer-probleem stal de spotlight en verhulde dat de wetgeving die had moeten worden gepresenteerd uitbleef.
Verdelen van vluchtelingen
Als Europarlementslid sta ik aan de zijlijn te luisteren naar de regeringsleiders tijdens de Europese top, maar bij de wetgeving zit ik wel om tafel. In de laatste week van juni werden plots drie wetsakkoorden gesloten waar al jaren over werd onderhandeld tussen de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie: één over de minimum standaarden voor opvang van vluchtelingen, de tweede over het gelijktrekken van Europese criteria voor asielstatus.
Voor het derde stuk wetgeving mocht ik namens de Groene fractie zelf aan de onderhandelingstafel plaatsnemen, aangaande de Europese wet over het verdelen van vluchtelingen over de lidstaten om landen die een groot aantal mensen ontvangen te ontlasten. We hadden de laatste onderhandeling gehad, een week voor de top. Het is de gewoonte om aan het einde van zo’n traject een groepsfoto te maken van het onderhandelingsteam als een bewijs dat het gelukt is. Die foto heb ik nooit kunnen gebruiken, want vijf dagen later trokken de lidstaten alsnog de stekker eruit. De politieke wil om tot gezamenlijke afspraken te komen ontbrak.
Fictie voor de bühne
Het antwoord van de Oostenrijkse minister Kickl illustreert dat hij eigenlijk ook niet gelooft dat die ontschepingsplatforms werkelijkheid worden. Dat weerhield hem er echter niet van om na zijn presentatie aan de Oostenrijkse publieke omroep te vertellen dat het doel van het Europees asielbeleid moet zijn dat er nul asielaanvragen op Europees grondgebied worden gedaan. Fictie voor de bühne, die hij voor ons parlementariërs niet had durven oplepelen.
“
Niet zozeer fictieve problemen en oplossingen, maar echte partnerschap, goede wetgeving en een eerlijk verhaal zijn nodig
Het is geen uitzondering. Op migratie-onderwerpen zien we het vaak, politici die problemen en oplossingen verkondigen in de media waar ze in het parlement niet mee durven aankomen. Met Bart Staes, mijn Vlaamse Groene collega, bracht ik daarom een studie uit naar het
‘eerlijke verhaal over migratie’. Hierin laten we ook de dubbele rol zien die Europa speelt in het in stand houden van de grondoorzaken van migratie: het geeft met de ene hand en neemt met de andere. Migratiebeleid dat zogezegd bedoeld is om de grondoorzaken van migratie aan te pakken mist veelal zijn doel, handelsrelaties zijn oneerlijk waardoor opkomende industrieën en landbouw niet met de onze kunnen concurreren en multinationals en rijke Afrikanen zitten in een financieel systeem waarbij kapitaal in Europa wordt ondergebracht en geld blijft wegstromen uit het continent. Niet zozeer fictieve problemen en oplossingen, maar echte partnerschap, goede wetgeving en een eerlijk verhaal zijn nodig.
