Beeld: artisteer/iStockphoto
Opinie

‘FvD werd zo groot dankzij journalisten’

De intimidatie van een journalist door FvD-Kamerlid Van Meijeren is schokkend, maar niet verrassend. Sander Philipse wijst erop dat media jarenlang bijdroegen aan het succes van Forum voor Democratie. ‘Elke kronkel van FvD-leden wordt breed uitgemeten.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Update van de redactie – 24 oktober 2022.

Politici en journalisten reageerden met afschuw op de video van Tweede Kamerlid Gideon van Meijeren (FvD) waarin hij journalist Merel Ek (o.a. SBS6) vergelijkt met een rioolrat en haar onder meer ‘leugenachtig’ en een ‘riooljournalist’ noemt. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) noemt de video dreigend en ondermijnend voor de journalistiek en onderzoekt of er juridische stappen genomen kunnen worden.

Ek sprak Van Meijeren vorige week aan op zijn verdediging van FvD-partijleider Thierry Baudet, die had beweerd dat een elite van ‘reptielen’ de wereld zou besturen. Van Meijerens achterban reageert met uiteenlopende geweldsfantasieën op de video, die de eerste van een reeks zou zijn waarin FvD ‘riooljournalistiek’ onder de loep zou nemen.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 18 maart 2021.

Al sinds ver voordat Forum voor Democratie in 2017 met twee zetels in de Tweede Kamer binnenkwam, lijken veel media geobsedeerd door de uitlatingen van Thierry Baudet en het gedachtegoed van zijn partij. Of het nou de bedoeling is om hem te confronteren, te bekritiseren, een podium te geven of zijn achterban te onderzoeken: er was geen ontkomen aan de partij op televisie of in de kranten. Al sinds het begin bouwt Forum voor Democratie aan een grote aanwezigheid op social media, YouTube en online fora.

Forum voor Democratie is al sinds de oprichting een racistische partij, met een racistisch partijprogramma

De soapachtige perikelen die dit oplevert worden, net als elke kronkel van FvD-partijleden de afgelopen jaren, breed uitgemeten in de pers. Toen Baudet in 2020 even opstapte als partijvoorzitter, laste de NOS nota bene een extra journaal in. Ik kan me geen extra journaal herinneren voor de ruzies bij DENK, een partij die destijds toch een Kamerzetel meer had dan Forum voor Democratie.

De Forum-soaps beheersten de kranten, televisie, radio en internet. Hoewel het alweer even geleden is dat Baudet bij een gevestigde talkshowtafel aanschoof (met uitzondering van ON-programma Ongehoord Nieuws) is dat lange tijd anders geweest. Zo zat hij in iets meer dan een jaar tijd vier keer bij Beau. Er ontstond op een gegeven moment zelfs een patroon.

In februari van verkiezingsjaar 2021 liep de Forum-leider binnen vijf minuten geïrriteerd weg tijdens een interview met Emma Wortelboer voor De Vooravond. ‘Een walgelijk, oppervlakkig, NPO-achtig interview’, liet de NPO hem nog sneren. Weglopen deed hij vaker: een uitzending van Jinek verliet Baudet voortijdig omdat de ‘roast’ van cabaretier Martijn Koning hem niet beviel. RTL en Eva Jinek boden na afloop excuses aan, niet aan de kijker of aan Koning, maar aan Baudet, die zei voorlopig niet meer bij Jinek aan tafel te gaan zitten. Ook NPO-talkshows OP1 en Margriet van der Lindens voormalige talkshow M (2018-2022) hadden de handen vol aan Baudets rare sprongen.

Media-aandacht in aanloop naar de verkiezingen van 2021

Hoewel de rechtse partijen (centrumrechts en populistisch rechts bij elkaar) tijdens de verkiezingscampagne ongeveer de helft van de zetels in de Tweede Kamer hadden, kregen ze in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 in de media drie keer zoveel aandacht als de linkse partijen. Dat blijkt uit onderzoek naar de media-aandacht voor de lijsttrekkers van de grootste partijen gemeten in de periode 1 februari-12 maart 2021, in 45 radio- en tv-programma’s bij de publieke omroep.

Andere conclusies: in de verkiezingscampagne kwamen mannelijke politici twee keer zo vaak aan bod als vrouwen. Thierry Baudet kreeg meer spreektijd dan Jesse Klaver of Esther Ouwehand en Forum voor Democratie kreeg op televisie meer aandacht dan de linkse oppositiepartijen en de ChristenUnie bij elkaar, die een veel groter deel van de bevolking vertegenwoordigen. ‘Vermoedelijk speelt hier mee dat journalisten sneller aanslaan bij ophef, die Baudet graag biedt’, concludeert NRC. Bovendien kreeg Baudet veruit de meeste media-aandacht in vergelijking met de verwachting op basis van het aantal Kamerzetels vóór de verkiezingen (twee), zo liet politiek blog Stuk Rood Vlees zien (zie grafiek).

Beeld: Stuk Rood Vlees

Rassenleer met een miljoenenpubliek

Forum voor Democratie is al sinds de oprichting een racistische partij, met een racistisch partijprogramma. FvD-fans vierden Baudets overwinningsspeech na de Eerste Kamerverkiezingen in 2019, waarin hij de ‘boreale’ (lees: witte) beschaving heilig verklaarde, immigratie tot de vijand, en universiteiten, media en eigenlijk de gehele politiek als verraders neerzette. ‘He has gone full race realism with a million people watching’, schreven Baudets meest neonazistische supporters op internetforum 4chan. Oftewel: hij stond voor een miljoenenpubliek rassenleer te verkondigen.

Bron: twitter.com
De waarheid is dat FvD nooit zo groot was geworden zonder dat racisme. Elke absurde en abjecte bewering uit Baudets mond genereerde alleen maar meer media-aandacht — zoals ook gebeurde bij Pim Fortuyn in 2002 en Geert Wilders in 2006. Dit soort media-aandacht komt neer op gratis reclame. There’s no such thing as bad publicity. Door Baudets uitspraken constant te belichten werd hij een van de voornaamste namen in de oppositie. Zielsverwant Donald Trump maakte gretig gebruik van dit soort reclame: onderzoeksfirma mediaQuant becijferde dat de man gedurende de presidentiële verkiezingen van 2016 5 miljard dollar aan onbetaalde media-aandacht kreeg, tegenover 3 miljard dollar voor Hillary Clinton.

Elke absurde en abjecte bewering uit Baudets mond genereerde meer media-aandacht

Ook in de politicologie is er bewijs dat dit soort aandacht tot politieke winst leidt. Om socioloog Tom van der Meer te citeren: ‘Een politiek bandwagon effect betekent dat burgers hun beleids- of partijvoorkeuren of hun politieke gedrag aanpassen, om maar te horen bij die van de grootste, de populairste, en/of de snelst groeiende groep volgens de peilingen.’

Wat politici eigenlijk bedoelen als ze zeggen: 'Red dit land!'

Toch gaat dit niet alleen over media-aandacht; ook inhoudelijk is er sprake van een verschuiving waarvan Forum voor Democratie heeft geprofiteerd. In de jaren negentig hadden de racistische uitspraken FvD’ers misschien eerder gediskwalificeerd, maar tegenwoordig liggen ze simpelweg in het verlengde van veel gangbare opvattingen. Zo nu en dan belichaamt een VVD’er dat mainstream racisme: hard schreeuwen, uithalen naar migranten en vluchtelingen, discriminerende en onhaalbare beleidsvoorstellen doen en steigeren als je kritiek krijgt.

De overlap in racistische retoriek tussen mainstream rechtse partijen en Forum voor Democratie wordt ook zichtbaar als je beseft waar FvD-kiezers vandaan komen. Volgens een peiling van Ipsos kwam 75 procent van de steun voor FvD bij de Eerste Kamerverkiezingen in 2019 van mensen die bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 op de PVV, VVD, het CDA of FvD zelf stemden. Slechts 10 procent van de FvD-stemmers in 2019 stemde eerder op een linkse partij. Het is geen toeval dat Wybren van Haga, nadat hij uit de VVD was gezet, snel aansluiting vond bij FvD: deze partijen hebben gewoon heel vergelijkbare ideologieën. (Nog geen halfjaar later verliet Van Haga ook weer FvD.)

Het zou moeten gaan over het racisme waar Forum voor Democratie zijn populariteit op heeft gebouwd

En daar zou het nu eigenlijk over moeten gaan. Over het racisme waar Forum voor Democratie zijn populariteit op heeft gebouwd, en de manier waarop datzelfde racisme terug te vinden is in andere partijen. Over waarom media jarenlang zo geobsedeerd waren met Baudet en later met FvD’ers als Pepijn van Houwelingen en Gideon van Meijeren, en de partij pas recent echt als extreemrechts zijn gaan behandelen.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 18 maart 2021. Het is nadien geactualiseerd.

Herkennen we fascisme nog wel?

Ook in Nederland is racistische 'omvolkingstheorie' mainstream

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons