Vertrouwenspersoon niet verplicht: ‘Ik deed mijn verhaal bij een vriend van de dader’

Sinds 1994 zijn bedrijven verplicht om te voorkomen dat werknemers last hebben van agressie, pesten, geweld, seksuele intimidatie of discriminatie op het werk. Veel bedrijven hebben daar echter geen plan van aanpak voor, bleek in 2020 uit cijfers van de arbeidsinspectie. De wet van 1994 stelde het aanstellen van een vertrouwenspersoon niet verplicht.

Door het ontbreken van regelgeving of een wettelijke verplichting voor het aanstellen van een vertrouwenspersoon, hebben veel werknemers momenteel geen aangewezen persoon tot wie zij zich kunnen wenden na wangedrag of in een andere vervelende situatie. Bij de bedrijven die wel werk maken van vertrouwenspersonen, zijn dat niet altijd de mensen waarbij je het gevoel hebt je hart te kunnen luchten. Of zoals Sheila Peeters, vertrouwenspersoon bij ArboNed en trainer van vertrouwenspersonen, het zegt: “In sommige gevallen wordt de secretaresse aangewezen met de gedachte: die is altijd zo aardig en haar wordt toch al veel verteld.”

Dat is natuurlijk niet de bedoeling, aldus Inge te Brake, voorzitter van de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen. Volgens haar mag je ervan uitgaan dat het gesprek vertrouwelijk is, niemand hoeft ervan te weten. “Een vertrouwenspersoon hoeft niet op te treden na een melding. Je kunt ook alleen voor advies aankloppen.”

Bovendien zijn de voordelen van een interne vertrouwenspersoon vaak ook tegelijkertijd de nadelen, volgens het Landelijk Instituut Vertrouwenspersonen. Iemand van binnenuit kent de bedrijfscultuur beter, maar kijkt dus ook niet met een frisse blik naar de situatie. En een collega is bekend en vertrouwd voor de rest van het personeel, maar heeft dus ook contacten die voor belangenverstrengeling kunnen zorgen. De drempel om naar iemand van binnenuit te stappen kan dus lager zijn, maar ook juist hoger.

Toch gaat het ook met mensen die verderaf staan niet altijd goed, weet Anne van Dijk (19). Zij was dertien jaar toen haar volleybalcoach haar tijdens het omkleden in de kleedkamer probeerde te filmen. Eerder deelde zij haar ervaringen al op OneWorld.nl. Na de aangifte wilde ze ook een melding maken bij de vertrouwenspersoon van de volleybalvereniging. Maar omdat veel inwoners van het kleine dorp waar de vereniging zit de vertrouwenspersoon goed kenden, vond ze het ‘geen veilige meldomgeving’.

Beide organisaties erkennen dat er destijds niet goed op de situatie is gereageerd. De Nederlandse Volleybalbond heeft van Dijk en andere slachtoffers later nog wel aanvullende ondersteunding geboden. Na felle kritiek op het handelen van de vertrouwenspersonen van het NOC*NSF, werd in 2019 het Centrum voor Veilige Sport Nederland opgericht.

Volgens ArboNed zouden vertrouwenspersonen als volgt te werk moeten gaan: allereerst vangen ze de persoon die komt aankloppen op. Vervolgens analyseren ze het probleem en waar nodig verwijzen ze door naar hulpverleners of andere professionals voor advies of begeleiding. Verder informeren ze het personeel of andere betrokkenen over de rol van vertrouwenspersonen. En last but not least: ze adviseren het management hoe ze ongewenst gedrag kunnen voorkomen.

Maar in veel gevallen is er dus geen vertrouwenspersoon of biedt het aanspreekpunt dat er wel is geen soelaas. Dan kan iemand die ongewenst gedrag ervaart niets anders dan zelf naar een collega, een leidinggevende of de persoon in kwestie toe stappen. “Als diegene dat al durft.”

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 18 februari 2022.