Geen pleisters meer plakken

Geen volk in Irak heeft zoveel over zich heen gekregen als de jezidi’s. Ze hangen een van de oudste geloven van de regio aan, maar dat bracht hun vooral dood en verderf. Eeuwenlang probeerden moslims ze tot bekering te dwingen. De terreurgroep ISIS borduurde voort op een thema toen ze duizenden jezidi’s ontvoerde en vermoordde. Het aantal jezidi’s daalde in een paar eeuwen tijd van enige miljoenen tot circa 800.000 wereldwijd vandaag.

Hun geschiedenis kent meer dan zeventig grote incidenten die zijzelf als genocides beschouwen. Vaak werden daarbij vrouwen en kinderen ontvoerd, de voornaamste reden waarom er islamitische Koerden rondlopen met jezidi-overgrootmoeders. Uit zichzelf zullen jezidi-vrouwen immers niet snel met een buitenstaander trouwen: wie buiten het geloof huwt, is geen jezidi meer.

Ondanks alle aanvallen in het verleden, bleven jezidi’s lang trouw aan hun geboortegrond in Irak, Syrië en Turkije. Een deel emigreerde, bijvoorbeeld naar Duitsland, dat inmiddels een grote jezidi-gemeenschap heeft. Het historisch recht van de jezidi’s op hun land lijkt nu echter niet langer doorslaggevend.

Twee recente onderzoeken geven een inkijkje in het waarom van die ommekeer. Het eerste constateerde dat teruggekeerde jezidi-vrouwen vaak lijden aan C-PTSD, een extreme vorm van posttraumatische stress. Als gevolg daarvan voelen zij zich nog steeds niet veilig in het gebied, ook al is ISIS verslagen. Hun huidige leefomgeving, in kampen en binnen een samenleving waar ze een stigma hebben, verergert dat alleen maar.

En dan, als om hun gelijk te bewijzen, zie ik een reportage van BBC3. Een verslaggeefster volgt een jezidi-vrouw die haar gevangenschap bij ISIS overleefde. De reportage draait echter vooral om de Britse zelf. De jezidi-vrouw fungeert als decor: haar verdwaasde reacties krijgen nauwelijks aandacht.

De ISIS-operatie tegen de jezidi’s was anders dan al die eerdere genocides, omdat die plaatsvond in een tijd dat sociale media en camera’s er bovenop staan. Dankzij die aandacht heeft Duitsland als eerste getraumatiseerde vrouwen opgenomen. Onder hen bevindt zich Nadia Murad, die door de manier waarop zij politici en wereldleiders haar verhaal vertelde, een voorvechter van haar volk is geworden.

Murad riep afgelopen weekend in The New York Times de wereld op eindelijk echt iets voor haar volk te doen. Haar stuk, ‘Woedend over de aanvallen op de jezidi’s? Het is tijd om te helpen’, sluit naadloos aan bij die kleine Facebook-enquête. Want, zo schrijft Murad, de verhalen over ontvoeringen en sekslaven zijn gretig gelezen, journalisten hebben er mee gescoord, politici hebben beloften gedaan. Maar drieëneenhalf jaar later zitten honderdduizenden jezidi’s nog steeds in tenten, en kunnen ze niet naar huis. Dus nu willen ze elders hun leven hervatten.

Niet dat er niets is gedaan. Naast Duitsland namen ook Canada en Australië jezidi’s op. Honderden zitten echter klem in Griekenland, omdat Athene weigert ze anders te behandelen dan andere asielzoekers – al heeft Portugal toegezegd een flink deel van hen te willen opnemen. Tal van landen helpen ngo’s bij de opvang in Irak; Nederland met name om de trauma’s van de slachtoffers te behandelen.

Maar Sinjar is een politieke speelbal tussen Koerden en Irak geworden, waardoor hulpverleners er nauwelijks kunnen komen. Terugkeer is voor de jezidi’s zodoende geen optie. Dat is een politiek probleem, alleen op te lossen wanneer we politici daartoe te dwingen: opdat de verschillende groepen hun strijders terugtrekken, en de jezidi’s hun eigen gebied kunnen beschermen en besturen. Irak kan dat niet zelf, en aangezien de huidige hulp vooral een pleister tegen het bloeden is, is het tijd dat de wereld via slimme diplomatie een oplossing brengt. Of anders eens vol met de vuist op tafel slaat.

Het is van tweeën één: of je helpt de jezidi’s om terug te keren, en hun leven, hun vernielde steden en hun zelfrespect weer op te bouwen, of je geeft ze een nieuw en veilig dak boven het hoofd. Kermen hoe erg ISIS ze heeft mishandeld is volstaat niet. Het is de hoogste tijd voor echte hulp