Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Ook ongedocumenteerde mensen in Nederland komen in aanmerking voor een vaccin tegen corona. Tenminste, dat beloofde het RIVM in januari in de
vaccinatiestrategie. De praktijk blijkt anders: betrokken instanties zeggen dat er nog altijd niets is geregeld. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) laat desgevraagd zelfs weten dat de GGD’s niet op centraal beleid hoeven te wachten: elke GGD moet een apart plan van aanpak uitwerken.
Volgens de GGD GHOR, de vereniging voor publieke gezondheid en veiligheid in Nederland, is het echter het ministerie dat verantwoordelijk is voor het uitdenken van de procedure. “Wij voeren slechts het beleid uit”, aldus een voorlichter. Ook een woordvoerder van de Amsterdamse GGD is in de veronderstelling dat de vaccinatiestrategie landelijk wordt ontwikkeld.
“
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) laat weten dat GGD's zelf een plan moeten bedenken
Omdat de eerste regio’s al eind deze maand zouden moeten beginnen met het vaccineren van ongedocumenteerde mensen, hebben sommige regio’s op eigen initiatief een vaccinatiestrategie ontwikkeld. Een communicatieadviseur van de Utrechtse GGD laat weten dat de dienst mensen zoveel mogelijk zal vaccineren op de locatie waar ze verblijven. Rotterdam laat weten voor ongedocumenteerde mensen te kiezen voor het Janssen-vaccin – daar hoeft men maar één dosis van te krijgen, wat het ideaal maakt voor mensen van wie de verblijfplaats niet altijd langdurig bekend is.
Gemeenten hebben de groep niet in beeld
Het oproepen van ongedocumenteerde personen voor een prik is makkelijker gezegd dan gedaan, want waar en hoe vind je iemand die niet ingeschreven staat? De overheid heeft de doelgroep onvoldoende in beeld, bleek eerder al uit
onderzoek van DeBalie Live Journalism en AT5 naar de leefsituatie van Amsterdammers zonder papieren. “Sommige ongedocumenteerden zijn zelfs onzichtbaar voor ngo’s”, laat Rian Ederveen via e-mail weten. Zij is coördinator van het Landelijke Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS), dat verschillende belangenorganisaties verenigt.
Maarten Goezinnen, van het Rotterdamse Ongedocumenteerden Steunpunt (ROS), zegt dat zijn stichting al sinds het begin van de pandemie ervoor probeert te zorgen dat mensen zonder verblijfsvergunning niet worden vergeten. Echt serieus lijken ze niet te worden genomen. “Als we iets te horen krijgen zijn het zoethoudertjes: maak je maar geen zorgen. Om echt iets gedaan te krijgen voor ongedocumenteerden, moet je blijven trekken en duwen.”
Zelf aankloppen
De GGD GHOR liet eerder dit jaar telefonisch weten dat mensen zonder verblijfsvergunning meegenomen zouden worden in de plannen voor het vaccineren ná de zorgmedewerkers. Volgens de
vaccinatiestrategie had dat vaccineren van volwassenen met medische indicatie aanvankelijk in februari begonnen moeten zijn. Zo ook voor mensen die onder deze doelgroep vallen maar geen papieren hebben.
“
Een vaccinatieplan waarin niet íedereen is meegenomen (ongeacht verblijfsstatus) kan nooit succesvol zijn
Maar daarvoor moeten zij dus wel worden gevonden en benaderd. Slechts een klein deel van de ongedocumenteerde personen is bij de gemeenten bekend. Goezinnen van het Rotterdamse Ongedocumenteerden Steunpunt: “Die mensen kan je gewoon een uitnodiging voor vaccinatie sturen. Om alle mensen te bereiken die niet geregistreerd staan, zal de overheid moeten aankloppen bij de organisaties waar zij wel over de vloer komen.” En dat doen ambtenaren niet, aldus Goezinnen.
Vertrouwenskloof
Een vaccinatieplan waarin niet íedereen is meegenomen (ongeacht verblijfsstatus) kan nooit succesvol zijn, zo
benadrukte de Internationale Organisatie voor Migratie in december. Krijgen ongedocumenteerde mensen in Nederland geen prik, dan gaat dat niet om een kleine groep: volgens een
schatting van Amnesty Nederland wonen in ons land enkele tienduizenden mensen zonder papieren. Zij hebben geen burgerservicenummer, kunnen zich dus niet verzekeren voor ziektekosten en komen dan ook moeilijk aan medische zorg.
“
Bij teststraten werden mensen zonder BSN weggestuurd
Tijdens de coronacrisis verdwenen zij verder onder de radar. Eind 2020
constateerde de WHO zelfs dat ongedocumenteerde mensen tijdens de crisis overheidsinstanties meden, uit angst te worden uitgezet. Ook in Nederland bestaat wantrouwen, en ook hier is dat niet onterecht: bij coronateststraten werden eerder dit jaar nog mensen zonder BSN
weggestuurd.
PICUM, het netwerk van organisaties die pleiten voor de rechten van ongedocumenteerde mensen in Europa, pleit daarom voor het aanpakken van die vertrouwenskloof. Enkel een wet schrijven waarin staat dat mensen zonder papieren ook recht hebben op een vaccin, gaat dat niet doen.
Dit is een geüpdatet artikel dat oorspronkelijk verscheen op 28 januari 2021.
Vaccineren van ongedocumenteerde personen: hoe is dat elders in Europa geregeld?
De Duitse tak van Dokters van de Wereld bleek bij eerder contact in januari niet op de hoogte van een duidelijke strategie met betrekking tot het vaccineren van ongedocumenteerde personen. Woordvoerder Stephanie Kirchner: “In theorie hebben mensen zonder zorgverzekering volgens de Duitse wet recht op vaccinaties. In de praktijk zien we dat veel mensen niet gebruikmaken van medische zorg, uit angst te worden uitgezet. In Duitsland geldt namelijk de zogenaamde Übermittlungspflicht: alle openbare instanties zijn verplicht om de migratieautoriteiten op de hoogte te stellen wanneer ze in contact komen met een ongedocumenteerd persoon.”
In België verzekerde Alain Maron, minister van Klimaat en Gezondheid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het publiek ervan dat ‘het geen optie is om ongedocumenteerden uit te sluiten van een vaccin’. Toch staat de groep niet in het vaccinatieplan vermeld. De Brusselse ngo Medimmigrant krijgt wel signalen dat deze doelgroep meegenomen zal worden. Coördinator Veerle Evenepoel maakt zich niettemin zorgen om de praktische uitvoering: “We moeten zwart op wit hebben dat de gegevens die in het registratiesysteem terechtkomen niet zullen worden misbruikt of voor andere doeleinden gebruikt.”
In Spanje en Zweden werden mensen zonder verblijfsvergunning wel expliciet in het vaccinatieplan vermeld. In Griekenland daarentegen word de doelgroep volledig over het hoofd gezien, zeiden journalisten Stavros Malichudis en Ingeborg Beugel eerder tegen OneWorld.
