Geen woord Spaans

De afgelopen jaren biedt de Mexicaanse regering hulp aan landgenoten die met het aantreden van president Trump de VS moesten verlaten. Er is een officieel programma voor re-integratie. Op het vliegveld worden zij opgewacht door ambtenaren die hen daarover informeren. Daarnaast zijn er diverse particuliere initiatieven van (veelal vrijwilligers-)organisaties die hulp bieden aan de ‘nieuwkomers’. Vaak zijn ze opgericht door Mexicanen die in de afgelopen jaren zelf zijn uitgezet.

Na het aantreden van president Trump in 2017 hebben tot en met jongstleden juni 276.360 Mexicanen de VS verlaten. Opmerkelijk genoeg zijn dit er minder dan in 2009, onder president Obama, toen moesten 601.356 Mexicanen de VS uit. Een van de redenen van de afname is Trumps agressieve anti-migratiepolitiek: minder mensen wagen nu een kans om naar de VS te gaan.

Voor mensen die bij aankomst geen verblijfplaats hebben, heeft Deportados Unidos en la Lucha (Gedeporteerden Verenigd in de Strijd) een kleine opvang ingericht. De organisatie met zes ervaringsdeskundigen biedt hulp aan nieuwkomers. De textielprintshop Deportados Brand, opgericht met overheidssubsidie, bedruipt zichzelf door tassen en T­-shirts te verkopen met leuzen als: ‘Dump Trump and his wall’.

Israel Concha startte New Comienzos (‘nieuw begin’). Zijn doelgroep zijn gerepatrieerde jongeren (de dreamers). “De Mexicaanse callcenterindustrie is de enige die gedeporteerden met open armen ontvangt. Ik heb er zelf gewerkt voordat ik New Comienzos oprichtte. Ik heb nu contact met verschillende callcenters en help nieuwkomers aan werk. Wij zorgen ervoor dat ze een certificaat krijgen voor hun Engels en we helpen bij aanpassingsproblemen. Inmiddels hebben we een enorm netwerk van gedeporteerde jongeren door heel Mexico.

“Het bezoek van een oom en tante uit Amerika heeft mij op het idee gebracht. Ze vertelden zo enthousiast over hun leven daar dat ik besloot er ook naartoe te gaan. Ik ben direct vertrokken, leende geld van mijn tante om de coyote – de mensensmokkelaar – te betalen en betaalde haar terug met de inkomsten uit mijn eerste baan als dakdekker. Later heb ik mijn broer en zus laten overkomen. Het leven in Amerika was makkelijk. Zelfs zonder opleiding had ik altijd werk en ik wist me in de bouwwereld op te werken tot opzichter van een aannemersbedrijf. Ik had voldoende geld, woonde in een mooi huis, ging goed gekleed en kon uitstapjes maken met mijn zoon, die inmiddels dertien is.

Ik maak nu eerst mijn opleiding af, zodat ik diploma’s heb om hier aan beter betaald werk te komen. Volgens mijn nieuwe vriendin klaag ik te veel over Mexico, over het verkeer, de chaos en de criminaliteit. Ik probeer zo min mogelijk op te vallen en hoop aansluiting te vinden bij de Mexicanen. Het is fijn dat mijn vriendin me wegwijs maakt en een auto heeft. Ze woont tegenover mijn broer, ik ben bij hem ingetrokken. Ik zou over een tijdje een mooi appartement in het centrum willen kopen zodat mijn zoon kan langskomen.”

“Toen ik vijf was, nam mijn moeder me mee naar Amerika, samen met een zusje. Ik herinner me hoe de de mensensmokkelaar me op zijn rug door de woestijn droeg. In Amerika leek ik te Amerikaans voor de latina’s, maar door mijn illegale status hoorde ik er voor mijn gevoel toch niet echt bij. Toen Trump aan de macht kwam, kreeg ik een anoniem sms’je. Iemand hoopte dat ik uitgezet zou worden. Ik had nooit verwacht dat het me zou overkomen. In mijn omgeving kende ik slechts één persoon die was uitgezet en die had een crimineel verleden. Toen een migratieagent me in de boeien sloeg en naar de gevangenis reed, was ik verontwaardigd en boos. Dit was net een film en dan eentje die niet over mij ging. Daar zat ik, zonder spullen. Mijn moeder kon mij niet bezoeken, zij heeft ook geen papieren.

In de gevangenis voelde ik me erg alleen. Ik belandde in een depressie en kreeg behandeling voor paniekaanvallen. Mexico kende ik niet, ik had een beeld in mijn hoofd van sloppenwijken waar mensen leefden zonder stromend water. Stomverbaasd was ik toen ik in Mexico-­Stad al die mooie koloniale gebouwen zag en ontdekte dat er een levendige culturele scene was. Ik houd van kunst en zou het liefst als tatoeëerder werken. In Amerika volgde ik daarvoor een opleiding die ik financierde met werk in een tankstation. Ik hoop me hier verder te kunnen ontwikkelen.

New Comienzos heeft me bij aankomst geholpen. Het is fijn om Engels te spreken en met mensen om te gaan die hetzelfde hebben meegemaakt. Ik heb in deze paar weken meer vrienden gemaakt dan in die 22 jaar in Amerika. Zouden ze mij nu een ticket geven naar de States, dan zou ik niet gaan.”

“Op mijn veertiende stopte ik met school en vertrok ik naar Mexico­-Stad. Mijn werkomgeving bevond zich naast een stoplicht: ik lapte de ruiten van auto’s die stonden te wachten. Toen ik achttien was, ging ik naar Amerika. Mijn broer woonde er al. Tijdens een ruzie in 2003, met mijn toenmalige vriendin, heeft de politie bemiddeld. Ik kreeg een aantekening in mijn dossier. Jaren later, in 2016, werd ik tijdens een wegblokkade aangehouden. Door mijn ‘criminele verleden’ hebben ze me direct in hechtenis genomen en daarna uitgezet.

In het vliegtuig naar Mexico hoopte ik vurig dat het zou neerstorten omdat ik nu mijn jonge zoon moest missen. Toen ik gearresteerd werd, woonde hij namelijk bij mij. Destijds voerde ik een rechtszaak om de volledige voogdij te krijgen. Door mijn uitzetting ben ik hem kwijtgeraakt. Mijn ex heeft het contact tussen ons verbroken. Nu zoek ik een advocaat die me helpt de voogdij te krijgen. Illegaal terugkeren is geen optie, dan riskeer ik gevangenisstraf. Ik hoop op betere tijden. Presidenten komen en gaan, en hun migratiewetten ook.

Ik vond Mexico-­Stad eerst groot, vies en gevaarlijk. Inmiddels gaat het beter. Ik woon met mijn vriendin in een appartement in het historische centrum, in een leuke buurt, met allerlei barretjes. Door mijn werk bij Deportados Brand heb ik veel mensen leren kennen. Nu doe ik vrijwilligerswerk voor andere nieuwkomers. Elke donderdag ga ik naar het vliegveld om hen te ontvangen.”