Haar moeder die samen met haar zus vandaag haar dochter komt opgeven, bekend dat ze een beetje zenuwachtig is. Ze is nooit naar school geweest, zoals de meerderheid van de vrouwen in haar dorp. Maar vindt het nu wel belangrijk dat haar dochter gaat. Lachend vertelt dat ze zich heeft laten overtuigen door het meisje Malala. “Ik hoop dat als Fatma straks de school heeft afgemaakt, zij het beter krijgt dan wij”, vertelt haar moeder enigszins geëmotioneerd.
Niemand kan de strijd van onze meisjes voor onderwijs in Pakistan meer stoppen
“De dochter van de Swat Vallei heeft vandaag bewezen met het winnen van deze prestigieuze oorkonde dat alle meisjes uit de Swat Vallei Malala’s moed hebben”, zegt haar voormalige onderwijzeres met ontroering in haar stem. “Ze heeft de vijanden van het meisjesonderwijs, de Taliban, definitief verslagen door de Nobelprijs te winnen. Niemand kan de strijd van onze meisjes voor onderwijs in Pakistan meer stoppen!’.
Boko Haram
De Taliban probeerden Malala in november 2012 te vermoorden, omdat ze in haar weblogs voor de BBC pleitte voor meisjesonderwijs en de extremisten openlijk bekritiseerde. Ze kreeg een kogel door haar hoofd maar overleefde de aanslag. Sindsdien reist ze de wereld rond om haar boodschap verder uit te dragen. Niet alleen voor de meisjes in Pakistan voert ze campagne. Vorige maand bracht ze een bezoek aan de ouders van ontvoerde Nigeriaanse tieners. In april kidnapte de radicale Islamitische rebellenbeweging Boko Haram tweehonderd van haar leeftijdgenoten.
Gisteren werd bekend dat Malala de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen, samen met de Indiër Kailash Satyarthi.
Iedereen heeft recht op onderwijs is haar motto. “In onze strijd hebben geen iPads of mobiele telefoons nodig. Met een onderwijzer, een kind, een boek en een pen kunnen we de wereld veranderen”, is één van Malala’s geliefde uitspraken. Er is een boel werk aan de winkel voor de tieneractiviste. Wereldwijd gaan er 65 miljoen meisjes niet naar school. Waarbij Pakistan en Nigeria aan top staan. Ooit gingen ze wel een paar jaar. Huishoudelijk werk of het huwelijk waren de redenen de meisjes vervroegd van school te halen.
80 procent van de jongens kan wél schrijven
Pakistan spant de kroon als het gaat om schooluitval van meisjes. Uit een recent rapport van Unesco blijkt dat meer dan zestig procent van alle vrouwen en meisjes in de leeftijd van 15 tot 24 niet eens kan lezen of schrijven. Dat zijn er zo’n drie miljoen. Terwijl tachtig procent van alle Pakistaanse jongens en mannen in die zelfde leeftijd dat wel kan.
Als zelfs Malala in de meest conservatieve streek van het land naar school durfde te gaan, waarom zouden dan in de meest veilige streken andere meisjes achterblijven?
De barbaarse aanslag op Malala heeft een positieve discussie op gang gebracht over de vraag waarom er zo weinig meisjes in Pakistan naar school gaan en of meisjes niet dezelfde rechten hebben als jongens. Haar moed zet moeders tot nadenken. Als zelfs Malala in de meest conservatieve streek van het land, want zo staat de Swat Vallei in het noordwesten van Pakistan bekend, onder Taliban bezetting nog wel naar school durfde te gaan, waarom zouden dan in de meest veilige streken van het land andere meisjes achterblijven?
Nauwelijks geld voor onderwijs
Maar alle acties van Malala ten spijt, er is ook meer geld nodig. De Pakistaanse premier Nawaz Sharif mag Malala de trots van zijn land noemen. “Ze is een schoolvoorbeeld voor alle jongens en meisjes in Pakistan”, zei de premier na de bekendmaking van de winnaars van de Nobelprijs. Bij mooie woorden horen ook daden. Aan daden schort het in Pakistan. De overheid besteedt niet meer dan 1.4 % van het budget aan onderwijs.
Cynisch
En er is ook kritiek op Malala en het westen. Studente Subha Malik (24) van de grootste Vrouwenuniversiteit in Lahore aarzelt even voor ze losbarst. “Malala is bij jullie slechts een hit omdat de Taliban haar beschoten”, zegt ze cynisch. Ze verwijt Malala dat ze de aandacht van de werkelijke problemen in haar land afleidt door de gruwelijke praktijken van de Taliban veel te veel te benadrukken. De extremisten blazen voornamelijk meisjesscholen op in de noordwestelijke Swat Vallei waar Malala vandaan komt en in de tribale gebieden langs de Afghaanse grens, de schuilplaats van Taliban. Een relatief klein gebied vergeleken met de provincie Punjab waar niet de onveiligheid maar vooral de schrijnende armoede en de conservatieve cultuur ouders ervan weerhouden hun dochter naar school te sturen. “Als er geen aparte toilet voor meisjes is, mogen ze al niet naar school”, legt Subha uit.
Ze lijken met hun sluiers nederig, maar een vrouw als mijn moeder is behoorlijk bazig
Zelf voerde Subha ook een gevecht om naar de universiteit te mogen. Ze vertelt over haar jeugd op het platteland waar mannen buiten de deur de baas zijn, maar vrouwen het huishouden domineren. “Onderschat de invloed van vrouwen niet. Ze lijken met hun sluiers nederig, maar een vrouw als mijn moeder is behoorlijk bazig. Ze overtuigde de familie ervan dat ook meisjes kunnen studeren”.
Subha, die Vrouwenvraagstukken studeert, ontkent niet dat Malala met haar verbeten strijd voor meisjesonderwijs het analfabetisme onder Pakistaanse meisjes wereldwijd op de agenda zette. Subha zou willen dat het westen zich meer zou bekommeren om de armoede in Pakistan. “De duizenden dollars die Malala aan awards en prijzengeld kreeg, hadden jullie beter in onderwijsprojecten voor meisjes kunnen steken”, vindt ze.
‘Vrouwen moeten onafhankelijk worden’
Subha hoopt vooral dat de Nobelprijs voor Malala een brede discussie over de positie van vrouwen in Pakistan op gang brengt. “Pakistaanse vrouwen moeten net zoals hun westerse soortgenoten financieel onafhankelijk worden. Onderwijs geeft ze een kans op een baan. Als haar man haar dan nog durft te slaan, kan ze vertrekken met haar kinderen en is ze in staat om op eigen benen te staan”.
Aparte meisjesscholen zijn een basisoorzaak van de discriminatie en het geweld tegen vrouwen in Pakistan
Gescheiden onderwijs houdt volgens Subha deze vooruitgang tegen. “We moeten daar van af willen we een doorbraak bereiken in deze conservatieve patriarchale samenleving”, vindt ze. Aparte meisjesscholen zijn volgens haar een basisoorzaak van de discriminatie en het geweld tegen vrouwen in haar land. “Door jongens en meisjes van elkaar te scheiden, bouw je juist een seksuele spanning op. Jongens moeten op jonge leeftijd leren dat ze vrouwen dienen te respecteren”.
Meiden met lef
Het is nu vooral de elite die hun kinderen naar een handjevol gemengde scholen stuurt. De meiden haal je er in de winkels en cafés van Lahore er zo uit. Ze dragen spijkerbroeken, shirts met korte mouwen en hebben plezier met jongens. “Meiden met lef die de top in ons land willen bereiken, gesteund en gerespecteerd door die andere sekse. Dat komt de naam van Pakistan ten goede”, concludeert Subha. Malala kan een bijdrage leveren aan de doorbraak van gescheiden onderwijs. “Ze is niet alleen het populair in het westen, maar ook hier in Pakistan. Mogelijk dat beleidsmakers en ouders naar haar willen luisteren”.
