Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Op een grijze vrijdagochtend komen zo’n 150 deelnemers bijeen in Circl op de Zuidas, voor een zogenoemde ‘Creathon’, een woordspeling van hackathon en creatie. Ook hier werken ze aan een ‘prototype’: niet van een product maar van ‘een nieuw waardesysteem’, ofwel aan een Schaal van Betekenis. De gedachte is: op dit moment beoordelen we bedrijven en organisaties op hun (financiële) balans, in plaats van op hun maatschappelijke waarde. Een organisatie die winst maakt is in ons waardesysteem succesvol, ongeacht andere impact. Dat moet anders, vindt initiatiefnemer Erik Friedeberg. “We zijn ons te veel gaan richten op winst als maatstaf voor succes, waardoor bedrijven ook vooral daarop sturen. Bedrijven zitten vast in dit systeem. Waarom noemen we een bedrijf succesvol als het veel winst maakt maar enorm vervuilt? Dat klopt niet. Waarom beoordelen we organisaties en bedrijven niet op het goede dat ze doen voor de wereld? In sociale en duurzame zin?”
Liefde heeft geen prijs
Om dit anders aan te pakken zoekt Friedeberg naar een ‘sociaal maatschappelijke en duurzame meetlat’ voor de ‘nieuwe economie’. Die zoektocht is vandaag te vinden in workshops, veel gesprekken en een muzikaal intermezzo. Op een gegeven moment wordt de zaal gevraagd de ogen te sluiten, en te denken aan iemand voor wie veel liefde gevoeld wordt. Dat doet iedereen braaf. Na een paar minuten moet een deelnemer naar voren komen en vertellen aan wie hij dacht. Dat was zijn geliefde. Vervolgens moet hij voor haar een prijs verzinnen. Honderdduizend euro? Een miljoen? En mogen we de vriendin van hem kopen nu we de prijs hebben bepaald?
“Geld is niet op alles een antwoord
Friedeberg: “Zo gaat het dus in onze huidige economie. Maar liefde heeft geen prijs. Net als zoveel andere dingen. Daarom is geld niet op alles een antwoord.” Friedeberg was in een eerder leven accountant. Hij vond het frustrerend dat hij bepaalde bedrijven op de vingers moest tikken omdat ze niet erg winstgevend waren, terwijl ze overduidelijk goed bezig waren op andere vlakken. En er waren meer accountants die dachten zoals hij. Zijn initiatief Manifesto, een club van accountants en business coaches die niet winst als voornaamste doel heeft, bracht veel teweeg in de accountancy. De Schaal van Betekenis moet dat idee breder trekken. Als maatstaf dienen voor beleggers en investeerders, om aan te kunnen toetsen. “Zodat ze, als een bedrijf op korte termijn financieel niet ontzettend rendabel is, het maatschappelijke rendement kunnen aantonen ter verantwoording van de investering. Daar hebben investeerders behoefte aan in deze veranderende wereld. Want de wereld ís aan het veranderen.”
Magdalena Matei van The Urban Tree Village is iemand die wel baat zou hebben bij zo’n Schaal van Betekenis. “Wij willen een groene, circulaire woontoren bouwen, met oog voor duurzaamheid, inclusiviteit en diversiteit. We willen een community bouwen van mensen die in sociale huur- of koopwoningen wonen. Mensen die iets willen bijdragen aan een duurzame en fijne plek om te wonen.” Het plan raakt aan verschillende waarden, legt Matei uit. “In Amsterdam wonen we met veel mensen dicht op elkaar. Als we met onze vrienden en familie bij elkaar willen komen, moeten we naar de kroeg of een andere commerciële partij. Omdat we geen ruimte in huis hebben, terwijl we tegelijkertijd misschien niet veel geld te besteden hebben. Wij willen daarom gemeenschappelijke ruimten creëren waar mensen samen kunnen komen, en waar ook de alleenstaande buurvrouw zich dan welkom voelt. Zo combineer je uiteenlopende waarden voor verschillende mensen in een gebouw.’’ Een mooi idee, maar investeerders en projectontwikkelaars staan niet per se te springen. Want hoe financier je zoiets?
De tand des tijds
Het is lastig om een dergelijk project in financiële termen te vatten. Het wil naast sociale cohesie ook bijdragen aan stedelijke biodiversiteit, met genoeg groen in de woontoren en in de tuin. Alles moet van circulair bouwmateriaal zijn. Hoe houd je rekening met al dit ‘maatschappelijk rendement’?
Hoogleraar Sustainable Finance aan de Erasmus Universiteit Dirk Schoenmaker heeft daar wel antwoord op. We moeten ‘geïntegreerd rekenen’, en stoppen met ‘business as usual’, stelt hij. Bij geïntegreerd rekenen telt men niet slechts het financieel kapitaal, maar ook het ‘maatschappelijk’ en ‘natuurlijk kapitaal’. Die drie moeten in balans zijn. En dat geldt niet alleen voor ethiek-gedreven organisaties. Schoenmaker: “Het gaat erom je bedrijf of organisatie toekomstbestendig te maken, niet per se om ‘het goede’ te doen. Er zal altijd een groep organisaties zijn die op ethische waarden bedrijf voert. Maar ook de rest moet mee.”
“Een bedrijf dat ontzettend vervuilt, kan in de toekomst niet bestaan, is de gedachte
In het model dat hij voorstelt gaat het dus slechts om de vraag of organisaties de tand des tijds zullen doorstaan. Een bedrijf dat ontzettend vervuilt, kan in de toekomst niet bestaan, is de gedachte, want in een compleet vervuilde en onleefbare wereld zijn überhaupt geen bedrijven meer. Is de business tot in het oneindige te herhalen? Zo ja, dan is de organisatie toekomstbestendig. De overheid kan en moet hierin volgens Schoenmaker het voortouw nemen, met bijvoorbeeld CO2-beprijzing, maar bedrijven kunnen zelf al een voorsprong nemen op de toekomst door te onderzoeken hoe het ‘geïntegreerd’ scoort: dus op financiële, maatschappelijke én natuurlijke waarden. En daarin moeten we af van kortetermijnbeoordelingen en afrekeningen. “Wat mij betreft kunnen ook de andere waarden een prijs krijgen, maar anderen wijzen erop dat bijvoorbeeld natuur lastig in geld is uit te drukken. Integratie van waarden houdt ook balans in: een prijs op de natuur stellen betekent niet dat je haar kunt kopen. CO2-beprijzing is goed omdat de vervuiler tot op zekere hoogte betaalt. Maar als de situatie te precair is en menselijke of financiële waarden het voortbestaan van bepaalde natuurlijke waarden bedreigen, trek je de grens en moet je stoppen. Dan mag CO2 uitstoten niet meer, tegen welke prijs dan ook.”
Toekomstmuziek?
Hoe de Schaal van Betekenis eruit gaat zien, hoe ze precies gaat meten en wie er gebruik van zal gaan maken is nog niet duidelijk. En hoe de wereld eruit zal zien als de Schaal van Betekenis succesvol in werking getreden is? Daar weten de deelnemers van de Creathon, die ook een aantal investeerders in hun midden hebben, wel antwoord op. Deze vraag krijgen ze vandaag voorgelegd. En stuk voor stuk schetsen ze een rooskleurige toekomst, waarin klimaatverandering en armoede zijn afgewend. Er is plek voor iedereen, voor mens en dier. De samenleving is dan duurzaam, divers en inclusief. Iedereen zet zich hiervoor zinvol in. Zijn dit utopieën? Is zo’n toekomst betaalbaar? Friedeberg: “Ook voor organisaties die hoog scoren op andere waarden blijft financiële bestendigheid een voorwaarde, ook dat is nodig voor het voortbestaan. Maar het gaat erom dat winst niet meer het doel op zich is. De Schaal van Betekenis helpt ondernemers, bedrijven en organisaties sturen op waarden, in plaats van op winst. En ik geloof in een systeemverandering, waarin uiteindelijk de organisaties die maatschappelijk en natuurlijk het meeste rendement opleveren, ook financieel het meest rendabel zijn. Dan pas laat geld echt zien wat iets waard is. Zo moet de nieuwe economie eruitzien.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
