In 2006 trok een verslaggeefster van The New York Times naar Johannesburg voor een artikel over jonge zwarte schrijvers die carrière maakten in het Zuid-Afrika van het ANC. Verder dan Niq Mhlongo, die net zijn debuutroman Dog Eat Dog had uitgebracht, en de destijds al overleden K. Sello Duiker en Phaswane Mpe kwam ze niet.
Inmiddels heeft Mhlongo drie romans gepubliceerd en draait de 'post-apartheidsfictie’ op volle toeren. “Sommige critici dachten dat met het afschaffen van de apartheid de Zuid-Afrikaanse literatuur ook zou afsterven, omdat er geen thema’s meer waren om over te schrijven, maar door de vrijheid van meningsuiting steeg de literatuur juist naar grote hoogten”, aldus Mhlongo.
Wie door de geschiedenis van de Zuid-Afrikaanse literatuur bladert, leest geëngageerde romans en dichtbundels over ras en racisme, zwart en wit, de sterken en de zwakken, de rijken en de armen. Immer overschaduwd door het apartheidsregime, dat tot het begin van de jaren ’90 het dagelijks leven domineerde. Nu, twintig jaar later, is er eindelijk een nieuwe generatie jonge zwarte schrijvers opgestaan die met datzelfde engagement hún Zuid-Afrika beschrijft. Met zijn voordelen, maar vooral ook zijn obstakels.
De karakters in mijn boeken zijn niet sympathiek. Ze zijn een afspiegeling van het huidige Zuid-Afrika
Fouten ontkennen
Niq Mhlongo (1973) bracht vorig jaar zijn derde roman uit, Way Back Home, over een voormalige ANC-balling Kimathi Tito die tijdens het bewind van het ANC steenrijk werd met door de overheid gefinancierde bouwprojecten. Het boek is een aanklacht tegen de corruptie van de huidige machthebbers, die de fouten uit het verleden ontkennen en de ongelijkheid waarmee het land nog altijd is doordrenkt negeren.
“I didn’t join the struggle to be poor”, is de veelzeggende uitspraak van Tito, die letterlijk over lijken gaat om zijn bevoorrechte positie te behouden. Mhlongo: “Ik hoor regelmatig dat de karakters in mijn boek niet sympathiek zijn, maar dat is omdat ze een afspiegeling zijn van het huidige Zuid-Afrika. Kimathi is corrupt tot op het bot, hij ontkent de gruwelijkheden die hij in het verleden heeft begaan. Hij vindt dat hij meer verdient dan de meeste Zuid-Afrikanen, omdat hij meer geleden zou hebben onder de apartheid terwijl hij in ballingschap zat.”
Benieuwd naar Zuid-Afrikaanse literatuur? Begin dan hierNaast de in het artikel genoemde titels van Niq Mhlongo zijn deze drie boeken een goede kennismaking met de nieuwe generatie:
Kgebetli Moele – Untitled, A NovelEen zeventienjarig meisje droomt van een studie in Oxford, maar ziet haar dromen gebroken worden door seksueel misbruik en armoede.
Sifiso Mzobe – Young Blood De met prijzen overladen debuutroman van Mzobe vertelt het verhaal van Sipho, een drop-out en autokaper uit de Umlazi Township in Durban, die door zijn materialistische dromen verstrikt raakt in de criminaliteit.
Kopano Matlwa – CoconutMatlwa’s debuutroman beschrijft het leven van twee zwarte meisjes in Johannesburg. De één groeit op in een rijke blanke buitenwijk, de ander in een township. Beiden worstelen om hun weg te vinden tussen de botsende culturen, racisme en de last van het verleden.
Onvrede in townships
Als er één ding is dat Mhlongo met dit boek duidelijk maakt, is het dat de struggle, de strijd voor gelijkheid, nog lang niet af is. “Ik ben een optimist in hart en nieren en geloof dat Zuid-Afrika helende is, maar in sommige gevallen moet de heling worden geforceerd.”
Twintig jaar ANC-bewind heeft het land een hoop goeds gebracht. Er is een nieuwe zwarte middenklasse ontstaan, de hiv/aids-pandemie wordt actief bestreden en voor de verkiezingen van dit jaar verschenen zelfs landhervormingen in de partijprogramma’s. Maar ondertussen stijgt de onvrede in de townships, met de economische ongelijkheid als aanstichter. “Werkloosheid, armoede, racisme, xenofobie, het zijn allemaal producten van de economische ongelijkheid”, zegt Mhlongo.
Voor wie nog meer wil lezenOp bookslive.co.za vind je auteurspagina's en blogs.
Niq Mhlongo zit bij Kwela Books, een uitgeverij waar ook grote namen als Zakes Mda, K Sello Duiker en Antjie Krog zitten. Kwela publiceert veel jonge zwarte schrijvers.
Op africabookclub.com vind je boeken en interviews met auteurs uit heel Afrika.
De erfenis aanpakken
En dus wordt het tijd dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt om de erfenis van de apartheid aan te pakken: “We hebben een robuust programma nodig om land eerlijk te verdelen. De kloof tussen arm en rijk is veel te groot. De overheid moet haar energie richten op het onderwijs. Zuid-Afrika is een rijk land en gratis onderwijs voor iedereen, ook hoger en wetenschappelijk onderwijs, is mogelijk.”
Maar zolang de politiek faalt in het aanpakken en bespreekbaar maken van deze problemen, ziet Mhlongo de Zuid-Afrikaanse literatuur zich als nooit te voren mengen in het publieke debat. Door te schrijven over ongelijkheid, corruptie, landloosheid, onderwijs of de politiek kan literatuur voor een betere toekomst zorgen, vindt Mhlongo. “Jonge auteurs schrijven over hiv/aids, werkloosheid, klassenverschillen, drugsmisbruik onder jongeren et cetera. Maar ook over het homohuwelijk. Hetzelfde geldt voor xenofobie. Langzaam beginnen mensen het gevaar daarvan voor de samenleving in te zien.”
Jonge, zwarte schrijvers? Ze zijn er en ze schrijven prachtig
Kleine uitgevers
Bijna tien jaar na het bezoek van The New York Times is er een nieuwe generatie die erop uit trekt om deze verhalen te vertellen. Op de vraag hoe het zit met jonge zwarte schrijvers, komt Mhlongo´s uitgever James Woodhouse binnen enkele ogenblikken terug met een lijst van acht namen. Het zijn de namen achter boeken met titels als The book of the dead (Kgebetli Moele) en Young Blood (Sifiso Mzobe). Mhlongo: “Ik kan wel honderd auteurs noemen die zowel de voordelen als de obstakels van onze vrijheid beschrijven. Ze geven hun boeken in eigen beheer uit, zitten bij kleine uitgevers of worstelen om hun manuscript uitgegeven te krijgen. Ze hebben misschien nog niet het geluk gehad om nationaal en internationaal erkend te worden, maar ze zijn er en ze schrijven prachtig.”
Het grootste obstakel voor de Zuid-Afrikaanse literatuur is allang niet meer een gebrek aan ambitieuze jonge schrijvers of een tekort aan onderwerpen en verhalen. Mhlongo: “Het enige probleem is dat er niet genoeg lezers zijn. Dat is natuurlijk niet de belangrijkste kwestie in Zuid-Afrika op dit moment, maar het is wel ontmoedigend als je naar het aantal inwoners kijkt.”
Dit artikel kwam tot stand via Beyond Your World, het journalistieke trainingsprogramma van lokaalmondiaal.
