Grafisch ontwerper Marleen van der Zanden houdt van onderzoeken, ontwerpen en meteen uitvoeren. Na de grote brand vorig jaar in een kledingfabriek in Bangladesh bedacht ze pictogrammen die werknemers helpen veilig te vluchten. Het schilderwerk deed ze natuurlijk ook zelf.
Marleen van der Zanden wist niet wat ze zag, toen ze voor de eerste keer in een kledingfabriek in Bangladesh kwam. “Ik kwam daar in een ruimte met duizend werknemers. Iedereen zit in lange rijen, je ziet het einde van zo’n zaal niet eens.” In Liz Fashion Industry Ltd., vlakbij Gazipur ten noorden van Dhaka, waar 7000 mensen werken, waren vluchtroutes wel aangegeven, maar in tekst, zag Van der Zanden (27). “Er waren bijvoorbeeld wel bordjes in het Bengaals en Engels. Maar de meeste mensen kunnen niet lezen.” In sommige fabrieken was totaal onduidelijk waar de vluchtroute was.
Beeldtaal
Van der Zanden zit in het laatste jaar van de opleiding tot grafisch ontwerper – iemand die communiceert in beeldtaal – aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag. Voor haar afstudeerproject wilde ze een nieuw communicatiesysteem voor brandveiligheid in kledingfabrieken maken. Ofwel: hoe kunnen werknemers bij een onveilige situatie via pictogrammen zo snel en eenvoudig mogelijk zichzelf in veiligheid brengen of de brandblusser of de EHBO-doos vinden?
Afstudeeropdracht
De keuze voor deze afstudeeropdracht kwam niet zomaar in haar op. “Als grafisch ontwerper wil ik me inzetten voor de maatschappij. Verder probeer ik bewust te kiezen, ook bij het kopen van kleding.” Toen eind november vorig jaar de Tazreen-kledingfabriek vlakbij hoofdstad Dhaka in brand vloog, waarbij 112 werknemers omkwamen, wist Van der Zanden wat haar te doen stond. Ze informeerde zich eerst uitgebreid bij de brandweer van Haaglanden, en ook benaderde ze kledingmerken met haar plan. “C&A bijvoorbeeld leek wel geïnteresseerd, maar uiteindelijk hebben ze niets meer van zich laten horen.”
Pottenkijkers
Van de Zanden vertrok naar Bangladesh, en sprak daar met allerlei organisaties. Maar zo makkelijk was het niet om onderzoek te doen voor haar project. En op pottenkijkers zat ook niemand te wachten. “Maar ik probeerde mensen ervan te overtuigen dat ik wilde helpen om verbeteringen aan te brengen.” Dat lukte uiteindelijk, en AMRF (Alternative Movement for Resources and Freedom Society, die opkomt voor de rechten van kledingarbeiders) regelde dat Van der Zanden toegang kreeg tot fabrieken. “Dat waren goede kledingbedrijven, zoals J.I.Z. Textile Ltd. bijvoorbeeld, waar de sfeer ontspannen was en mensen onder het werk naar de wc mochten.” De werkers reageerden, met handen en voeten weliswaar, positief op Van der Zandens aanwezigheid. “O, zeiden ze dan, dit gaat over compliance, het is voor de veiligheid. En ook: ha, eindelijk iemand die iets komt dóen in plaats van iets zeggen.”
Groen en rood
Terug in Nederland werkte Van der Zanden haar plan uit. Ze maakte een serie bordjes in groen en rood en ontwierp pictogrammen voor op steunpalen, en een ontsnappingsroute in de vorm van pijlen op de vloeren. “Ik heb niet heel nieuwe dingen ontworpen maar één set pictogrammen die voor daar goed kan werken.” Afgelopen mei ging Van der Zanden opnieuw langs bij J.I.Z. Het was even spannend hoe eigenaren en werknemers haar ontwerp zouden ontvangen. “Ze waren gelukkig enthousiast, zodat ik meteen aan de slag kon.” Nou ja, de boor die de fabriek had geregeld ging wel na een dag kapot. Maar dan waren er nog altijd de 26 steunpilaren die moesten worden beschilderd met de nieuwe pictogrammen, een tijdrovend klusje. “Maar dat is precies waar ik van hou: onderzoeken, uitwerken en meteen uitvoeren.”
Groter aanpakken
Van de Zanden zou haar project liefst uitbreiden naar zo veel mogelijk fabrieken, en het dan ook iets intensiever aanpakken. “Je zou ook kunnen werken met flyers en posters, of met pictogrammen plus een foto van een brandblusser, en werknemers daar goed over informeren.” Maar om het project groter te maken is hulp en geld nodig. Iedereen kan meedoen. Een organisatie als AMRF heeft alvast belangstelling getoond.
Voor informatie en/of steun: www.voordekunst.nl, zie project Made in Bangladesh
https://www.facebook.com/pages/Made-in-Bangladesh/476525765750718
foto: Marc van Wijhe
