‘Harris als president is niet per se recht­vaardig voor Zwarte mensen’

Met het eind van 2020 in zicht wil ik Petra de Sutter feliciteren als eerste transgender minister van Europa en Sarah Mcbride als eerste openlijk transgender afgevaardigde in de Amerikaanse Senaat. De afgelopen Amerikaanse verkiezingen stonden sowieso bol van de ‘firsts’, met onder meer de eerste twee openlijk homoseksuele Zwarte congresleden en de eerste non-binaire wethouder.

Maar wat zeggen dit soort prestaties over een land of een instituut? Ze zeggen dat ze behoorlijk achter de feiten aan lopen. Want terwijl media jubelen over de zoveelste eerste verkiezing van iemand uit een gemarginaliseerde groep, zie ik vooral een systeem van onderdrukking, dat al die andere mogelijke ‘firsts’ actief buitensloot.

Het meest in het oog sprong natuurlijk de zege van Bidens running mate Kamala Harris. Niet alleen is zij de eerste vrouw die vicepresident van de Verenigde Staten wordt (en haar man de eerste ‘Second Gentleman’), zij is ook de eerste Zwarte en Aziatische Amerikaanse die de functie gaat bekleden. 48 mannen gingen haar voor, van wie slechts één niet wit: de republikein Charles Curtis in 1929 en 1933, uit de Kaw Nation. 244 jaar na het ontstaan van de Verenigde Staten en 231 jaar nadat het land een democratie werd, is het nu dus eindelijk de beurt aan een niet-witte vrouw.

‘Congratulations on being the first’, klonk het van alle kanten. ‘You’re a credit to your race’, hoorde ik. In de jaren 50 was dat geen ongebruikelijk ‘compliment’ voor Zwarte mensen.

‘Best practices’

 Dat de mensen die Harris voorgingen in het op één na hoogste ambt van de Verenigde Staten allemaal mannen waren, en bijna allemaal niet-wit, is geen toeval. Het is ook niet zo dat zij nu eenmaal bijzondere kwaliteiten hadden die geen enkele vrouw tot op heden bezat. Hun verkiezing is het gevolg van honderden jaren uitsluiting en van wat in de bedrijfskunde ‘best practices’ wordt genoemd: vasthouden aan een methode die zichzelf bewezen heeft. De witte, mannelijke vicepresident heeft zich uitgebreid kunnen bewijzen.

Wat we door al die felicitaties dreigen te vergeten is dat zulke ‘best practices’ nog dagelijks worden ingezet. Naar wie gaat een stageplek? Wie mag studeren? De gevolgen daarvan zijn zichtbaar in het huidige Amerikaanse Congres: dat is ‘het meest diverse ooit’, maar lijkt in de verste verte niet op een afspiegeling van de samenleving.

Ik moet denken aan Lloyd Gaines (1911-verdwenen in 1939), wiens verhaal ik in mijn jeugd meermaals heb gehoord. Gaines was een Zwarte man die werd toegelaten tot de rechtenfaculteit van de Universiteit van Missouri. Toen de universiteit ná zijn toelating ontdekte dat Gaines Zwart was, werd de toelating ingetrokken. Gaines daagde de universiteit voor de rechter en uiteindelijk was het het Supreme Court dat in 1938 besloot dat Gaines ófwel alsnog moest worden toegelaten, ófwel dat de universiteit een gelijkwaardige rechtenfaculteit op moest zetten voor Zwarte studenten. Niet lang daarna verdween Gaines. Hij is hoogstwaarschijnlijk vermoord.

Een racistische mythe

Alle succesverhalen over en felicitaties aan de ‘first Black this’ en de ‘first woman that’ houden de racistische mythe dat ‘excellentie bij Zwarte mensen eerder uitzondering dan regel is’ in stand. Ze laten ons geloven dat er jaren en jaren en generaties en generaties overheen moesten gaan voordat de Zwarte gemeenschap eindelijk een geschikte (vrouwelijke) kandidaat voor een hoge politieke functie kón voortbrengen.

Alsof ons eerst eeuwen aan beschaving moest worden bijgebracht voor we een studie medicijnen konden volgen, voor we advocaat konden worden of (om de geplaagde culturele sector er maar weer bij te betrekken) voor we geschikt waren voor een functie als museumdirecteur. Terwijl je er, na een leven van jezelf bewijzen, je waarde aan te tonen en minimaal twee keer zo goed te moeten zijn om überhaupt een beetje erkenning te krijgen, als Zwarte vrouw of man eerder naar neigt overgekwalificeerd te zijn.

Tegenwicht aan schadelijke framing

We kunnen tegengewicht bieden aan de schadelijke framing van succesvolle mensen uit gemarginaliseerde groepen door oog te hebben voor de uitsluitingspraktijken die hebben geleid tot die historische “Firsts”. Mijn brein doet dit inmiddels automatisch bij zulke berichten. Laat me het even voordoen:

New York Times, 17 November 2019, op Twitter
‘Het Guggenheim Museum in New York heeft voor het eerst in zijn 80-jarige bestaan zijn eerste Zwarte full-time curator aangenomen: Ashley James’

wordt:

‘Met het aannemen van Ashley James maakt het New Yorkse Guggenheim Museum pas na 80 jaar een eind aan zijn anti-Zwarte selectieproces’

ZORA, 31 Juli 2020 op Medium
‘Zij is de eerste Zwarte persoon die een belangrijk Uitgeverij gaat leiden, en gaat ervoor zorgen dat auteurs geld gaan verdienen’

wordt:

‘In 2020 heft de uitgeverswereld eindelijk het verbod op om Zwarte vrouwen aan te nemen en te promoveren tot machtsposities’

@blkgirlculture, 31 augustus 2020, op Twitter
‘Keke Palmer schrijft geschiedenis als de eerste Zwarte gastvrouw ooit van de Video Music Awards #VMAs’

wordt:

‘De #VMAs schrijven geschiedenis door in 2020 hun moratorium op het aannemen van Zwarte vrouwen op te heffen’

Washington Post, 21 juli 2020
‘Krissah Thompson benoemd door de Washington Post tot eerste hoofdredacteur Diversiteit en Inclusie’

wordt:

‘Na 143 jaar bestaan voelt de Washington Post de behoefte aan een afdeling Diversiteit en Inclusie. Het neemt een Zwarte vrouw, Krissah Thompson aan om deze te leiden’

CNN, 10 september 2020, op Twitter
‘Het Metropolitan Museum of Art heeft voor het eerst in zijn 150-jarige bestaan zijn eerste full-time Native American curator: Patricia Marroquin Norby’

wordt:

‘Met het aannemen van Patricia Marroquin Norby maakt het Metropolitan Museum of Art pas na 150 jaar een eind aan zijn anti-Native American selectieproces’

NowThisNews, 10 August 2020, op Twitter en Instagram
‘Evertt Fitzhugh wordt benoemd tot het eerste Zwarte omroeper van de NHL (National Hockey League)’

wordt:

‘Voor het eerst in zijn 100- jarige bestaan neemt de NHL een Zwarte omroeper, Evertt Fitzhugh, in dienst’

Politieke behendigheid

Tachtig jaar na Gaines’ dood blijkt de weg van Zwarte mensen naar prestigieuze posities nog altijd lang en moeilijk begaanbaar. En het gevaar van generalisatie ligt op de loer: dat een Zwarte vrouw nu vice-president is, betekent nog niet dat zij en ik automatisch een wereldbeeld delen, laat staan de ervaring van het opgroeien als arme, queer of Zwarte burger in de VS (of elders ter wereld). Wat heb ik überhaupt gemeen met iemand met een vermogen van meer dan zes miljoen dollar?

Ik juich om de afgang van Donald J. Trump, maar ik blijf dorstig naar echte representatie. Zeker, er is nu een vrouw in het Witte Huis met een Jamaicaanse en Tamil achtergrond, maar de vraag is of haar aanwezigheid zich zal vertalen naar meer rechtvaardigheid voor Zwarte mensen. Wie belooft mij dat Harris tastbare rekenschap tegenover hen zal afleggen?

Ik kan niet in de toekomst kijken. Wel in het verleden. In 2009 publiceerde Harris (op dat moment openbaar aanklager van San Francisco) een boek, Smart on Crime, waarin ze beweert dat ‘vrijwel alle gehoorzame burgers zich veiliger voelen als ze agenten zien patrouilleren’. In een toespraak omschreef Harris zichzelf als een ‘trotse strafrechtelijke aanklager’. Zij zou in elk geval nooit tegen de politie protesteren.

Ik ben benieuwd of haar standpunten in de tussentijd – en na alles wat er aan het licht komt over de Amerikaanse politie – zijn veranderd. En als ze dat al zijn, is die verandering dan oprecht of vooral een zaak van politieke behendigheid? In hoeverre is haar wereldbeeld beïnvloed door het privilege van haar (welvarende) klasse en het in die klasse geïnternaliseerde anti-Zwart sentiment? Ook op een feest na iemands verkiezing moet er ruimte zijn om zulke kritische vragen te stellen.

Een nieuwe focus

Laten we oog hebben voor het schadelijke systeem dat niet verdwijnt met de verkiezing van één Zwarte Aziatisch-Amerikaanse vicepresident. Laten we de focus verschuiven van het feliciteren van die ene persoon die het is gelukt door alle (witte, mannelijke, cis-heteronormatieve) barricades te dringen, naar de onderliggende subtiliteiten die systemische uitsluiting in stand houden. Dat kan prima zonder iets af te doen aan de prestaties van Kamala Harris of welke andere “first” in de geschiedenis dan ook.

Door het script om te draaien en de blik te richten op de eeuwen aan uitbuiting en onderdrukking die aan de succesverhalen vooraf zijn gegaan, blijven op zijn minst de contouren en de mechanismen van uitsluiting zichtbaar. Natuurlijk kunnen we de eersten, de ‘Firsts’ huldigen en tegelijkertijd het feest een beetje bederven door te vragen waarom het 80 jaar duurde voor het zover was, of 150 jaar of 244 jaar. Laten we dat doen.

Cole Verhoeven schreef dit opiniestuk na de presidentsverkiezing in 2020, toen Harris de eerste vrouwelijke, Zwarte en Aziatisch-Amerikaanse vicepresident werd. Het verscheen op OneWorld.nl op 16 november 2020.