Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Update 6 november 2020
De Recording Academy (de organisatie achter de Grammy Awards) stopt met de term ‘wereldmuziek’. De categorie ‘Best World Music Album’ heet vanaf nu ‘Best Global Music Album’. Met de naamsverandering wil de organisatie de negatieve, koloniale connotatie uit de weg gaan.
De titel van die categorie kreeg de laatste jaren steeds meer kritiek. Afgelopen zomer sprak de organisatie met artiesten en deskundigen van over de hele wereld over de vraag hoe ze de categorie konden veranderen in een meer relevante, moderne en inclusieve term.
Eerder schrapte de organisatie het woord urban al uit de categorieën, omdat dat steeds vaker gezien werd als een (ongepaste) beschrijving van zwarte muziek.
Dit artikel verscheen in april 2020 in OneWorld Magazine.
De Turks-Nederlandse band Altin Gün werd dit jaar genomineerd voor een Grammy. Leuk! Maar ik was stomverbaasd toen ik las in welke categorie de psych-rockband, die Turkse nummers uit de jaren 60 en 70 covert, genomineerd was: wereldmuziek. De categorie die ‘wordt gebruikt voor alles wat een beetje exotisch is en nergens anders in past’, zoals Altin Gün-bassist Jasper Verhulst zei tegen de NOS.
Waar andere categorieën van de Grammy’s – R&B, rap, blues, latin, reggae, folk, pop – duidelijk muziekgenres zijn, is wereldmuziek een onsamenhangende verzameling van grotendeels niet-westerse muziek waar men zich geen raad mee lijkt weten. Muziek uit Griekenland, de Balkan en continenten buiten het Westen wordt op dezelfde hoop gegooid. Dat leidt tot belachelijke situaties: vorig jaar won het Soweto Gospel Choir de World Grammy, terwijl er letterlijk drie Grammy’s zijn voor gospel, en het koor het genre nota bene in de naam heeft gezet.
Vastgelopen discussies en eeuwig rondzingende onjuistheden: van sommige dingen zou het fijn zijn als we er met z’n allen een punt achter zetten en ons bezighouden met nuttigere zaken. OneWorld is er klaar mee. Deze maand: ‘wereldmuziek’.
Het genre creëert afstand tussen ‘wij’ (de westerse muziek) en ‘zij’ (de niet-westerse muziek), schreef de witte voorman van Talking Heads, David Byrne, al in 1999 in The New York Times. ‘Als we het hebben over wereldmuziek, hebben we het over 99 procent van de muziek op deze planeet.’ En die 99 procent, die we hebben samengeperst tot ‘wereldmuziek’, krijgt maar heel beperkt de ruimte op festivals, bij prijzen, in hitlijsten, recensies en (online) muziekwinkels, omdat de meeste ruimte wordt ingericht voor ‘westerse’ genres. Zo wordt westerse muziek feitelijk op een voetstuk geplaatst, als het middelpunt: je hebt westerse muziek en de overige 99 procent.
“
Hoe komt het dat we maar geen afscheid kunnen nemen van dit achterhaalde containerbegrip?
Hoe komt het dat we maar geen afscheid kunnen nemen van dit achterhaalde containerbegrip? Terwijl sommige van de bedoelde muziekstijlen wel mondjesmaat doorsijpelen in de westerse hitlijsten – afrobeat is deel van het succes van hiphoppers zoals Drake en Puerto Ricaanse reggaeton staat al tijden hooggenoteerd – hanteert ook de Nederlandse muziekprijs Edisons nog altijd de categorie ‘World’ en verschijnen er nog krantenkoppen zoals die in
NRC Handelsblad vorig jaar:
Geen fusion, maar ouderwetse’ wereldmuziek op Roots-festival, terwijl er muzikanten in verschillende genres van over de hele wereld optraden.
Pub-idee
Wereldmuziek ontstond als ‘genre’ in een Londense pub in 1987. Een groep muziekschrijvers, dj’s en producenten zat er bij elkaar omdat bleek dat platenverkopers niet wisten in welke bak ze de internationale albums moesten stoppen. Er was onder westerse muziekliefhebbers veel vraag ontstaan naar muziek uit Afrika na de release van Graceland, het album dat Paul Simon in 1986 opnam met Zuid-Afrikaanse muzikanten. Tijdens de brainstorm in de pub klonk direct kritiek, van Discafrique, het platenlabel achter de Bhundu Boys. ‘Zij wilden de Bhundu Boys naast David Bowie in de winkel zien en niet in die bloody wereldmuziekbak’, vertelde Charlie Gillet, de witte bedenker van de term, een paar jaar later tegen The Guardian – hij stond overigens nog steeds achter zijn term.
“
Het Westen neemt een stijl over en distantieert zich daarna van de herkomst
Het is vrijwel onmogelijk om een artiest te vinden die wél blij is dat hij in de wereldmuziekbak is beland. Naast Discafrique en Altin Gün heeft ook meervoudig World Music Grammy-winnares Angélique Kidjo uit Benin een hekel aan de term. Volgens haar is het hoog tijd dat mensen doorhebben dat alle westerse muziek van nu in zekere zin uit Afrika komt. ‘Blues is het geluid van de tot slaaf gemaakten, jazz is ontstaan in Afrika’, zei ze tegen CNN. Het Westen neemt een stijl over en distantieert zich daarna van de herkomst.
Kidjo droeg haar Grammy dit jaar op aan de Nigeriaanse zanger Burna Boy, die ook genomineerd werd in dezelfde categorie. En dat terwijl Burna Boy en Angélique Kidjo in verschillende genres muziek maken, uit verschillende landen komen en van verschillende generaties zijn. Misschien hadden ze allebei een prijs gewonnen als de Grammy’s wat genuanceerder om zouden gaan met genres, stijlen en regio’s.
Klederdracht
Het begint er toch op te lijken dat we niet-westerse muzikanten liever in klederdracht zien dan in de T-shirts en spijkerbroeken die ze dragen in hun vrije tijd. Volgens mij willen we niet dat de niet-westerse artiesten te veel op ons lijken, want dat zou betekenen dat hun muziek ook beïnvloed wordt door de commerciële buitenwereld en niet meer ‘puur’ is. Terwijl veel Amerikaanse bands die het wereldmuziekstempel krijgen, invloeden uit de buurt waar ze opgroeiden mixen met de Noord- Amerikaanse nummers die ze ook in hun jeugd hoorden.
Dan zijn er nog mensen die vinden dat wereldmuziek een marketingterm is en dus ten goede komt aan de muzikanten. Dat is verwaarloosbaar omdat wereldmuziek voor wat betreft de opbrengsten maar iets meer dan 1 procent van de totale markt uitmaakt in de VS (in Nederland is dit niet onderzocht). Het lijkt dus alsof we de afbakening alleen bewaken omdat we de overzichtelijke tweedeling ‘westers’ en ‘de rest’ uit luiheid niet willen opgeven.
“
Stop met alles wat anders klinkt in die wereldmuziekbak te gooien, dan gaat er een wereld aan muziekgenres open
De cd- en platenbak zijn niet meer; streamingdiensten hebben de markt grotendeels overgenomen. Maar ook diensten als Apple Music houden de categorie in stand. Spotify is een uitzondering: in plaats van wereldmuziek zijn daar categorieën als Afrikaans, Desi of Arabisch.
Festivalprogrammeurs, platenwinkels en muziekcritici, stop nou eindelijk eens met alles wat enigszins anders klinkt dan wat je kent in die wereldmuziekbak te gooien. Dan gaat er een hele wereld aan muziekgenres en stijlen voor je open: afropop, Arabische jazz, desi hiphop en Turkse psych-rock. Het kan allemaal.
.jpg){kind=link}