Het gevaar van ‘watertaal’: asielzoekers zijn geen ‘stromen’
Premier Rutte belooft ‘de asielinstroom te remmen’, de Telegraaf waarschuwt voor ‘instroom zo groot als een stad’ en tijdschrift Elsevier heeft het steevast over een ‘migratiegolf’. Media en politici hanteren vaak ‘watertaal’ als het over vluchtelingen gaat en dat beïnvloedt de beeldvorming. ‘Die metaforen wekken de suggestie dat het om bedreigende natuurverschijnselen gaat, in plaats van mensen.’
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Hoe moeilijk het is om een evenwichtig en correct beeld van migratie te brengen weet de OneWorld-redactie uit eigen ervaring. Bij OneWorld proberen we mechanismen achter migratiebeleid te duiden, daarvoor leggen we ons oor te luister bij experts. Ook willen we migranten zo veel mogelijk zelf hun verhalen laten vertellen. Maar hoe doe je dat respectvol, zonder mensen in een hokje te plaatsen of een karikatuur van hen te maken?
Bedreigende natuurverschijnselen
De komst van vluchtelingen wordt vaak vergeleken met een ‘golf’, een ‘stroom’ of een ‘tsunami’. Deze metaforen en hyperbolen, regelmatig gebruikt door journalisten en politici, wekken zo de suggestie dat het om bedreigende natuurverschijnselen gaat die onverwacht en onbeheersbaar zijn, in plaats van om mensen, schrijft Pieter Tichelaar in zijn onderzoek naar de invloed van dehumaniserende taal in het vluchtelingendebat.
Een vluchteling neerzetten als een persoon, en niet als een statushouder of statistiek, is belangrijk omdat ‘vluchtelingen meer zijn dan het etiket dat ontvangende landen of hulporganisaties hen opplakken – hoe goedbedoeld soms ook’, betoogde historicus Leo Lucassen in 2015 in NRC. Maar dat is toch waar (social) media ons mee bestoken: met beelden van grote groepen, met onheilsspellende statistieken, kortom: het beeld van het ontvangende land.
Tekst gaat na de afbeelding verder.
Nieuwsoverzicht 9 november 2022.
Onmenselijk beleid
Watermetaforen, zoals stroom, tsunami en golf, spreken extra tot verbeelding in een land als Nederland, waar men al eeuwen vecht tegen de kracht van de zee en waar een teveel aan water catastrofale gevolgen kan hebben. De beeldspraak doet denken aan de ‘plaagmetafoor’ die veel gebuikt wordt in racistische kringen. Het verschil met de mensen een plaag noemen, is dat water niet per definitie een negatieve connotatie opwekt, terwijl een plaag een concrete vergelijking zogenaamde ‘plaagdieren’ als luizen, sprinkhanen of kikkers suggereert.
De Telegraaf, 7 januari 2017.
Maar door vluchtelingen als één groep, ‘golf’ of ‘stroom’ te zien, neemt hun anonimiteit toe waardoor ze worden ontmenselijkt. De afstand die zo ontstaat, maakt het gemakkelijker om onmenselijk migratiebeleid te voeren, aangezien het niet meer gaat om een mens van vlees en bloed maar om een categorie: de ‘vluchteling’.
Terwijl, het verlangen naar een waardevol bestaan kun je niet ‘indammen’ of ‘controleren’. Mensen zíjn immers geen stromen, maar individuen die veiligheid zoeken en een beter leven voor zichzelf en hun familie wensen. Niet onbelangrijk: alle mensen hebben daar recht op: ‘Iedereen heeft recht op een behoorlijke levensstandaard’, aldus artikel 13 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. ‘Elk persoon heeft het recht zich vrijelijk te verplaatsen en vertoeven binnen de grenzen van elke Staat; heeft het recht welk land ook, met inbegrip van het zijne, te verlaten en naar zijn land terug te keren.’
“
Of we nu vluchteling, economische migrant of asielzoeker zeggen, altijd zit er het idee in dat ze iets van ons willen
Toch blijven debatterende politici en leiders dehumaniserende metaforen gebruiken. Zij beseffen misschien maar al te goed dat het woordgebruik een sturende rol heeft in het politieke debat en in de manier waarop burgers over die onderwerpen praten en denken.
De Volkskrant, 10 november 2022.
De geraffineerdere wijze waarop we tegenwoordig dehumaniseren, die zelfs politiek ‘correcter’ is dan voorheen, verbaast Farish Noor, hoogleraar Internationale Politiek aan Nanyang Technological University in Singapore. In een interview met De Groene Amsterdammer vertelt hij dat we vroeger mensen gemakkelijk met het n-woord wegzetten als ongewenst. ‘Nu gebruiken we woorden als vluchteling, economische migrant, asielzoeker, maar altijd is er het idee in vervat dat ze iets van ons willen. Ze willen opvang, ze willen onze huizen, onze banen. Alsof het verlangen naar een beter leven iets verkeerds is.’
Vluchtelingen in ontreddering
Hoe moet je dan wel verslag doen van de komst van vluchtelingen? Naast grote groepen en hoge statistieken zien we vooral vluchtelingen in ontreddering, boten die tegen de golven steigeren, doodsbange mensen die dicht op elkaar gepropt zitten, huilende baby’s. Geen goed idee, schrijft de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. ‘Richt je niet op het verleden van vluchtelingen: de huizen die ze hebben achtergelaten, de verloren geliefden, betaalde steekpenningen.’
‘Laat Shahm Maskoun, een 28-jarige vluchteling uit Syrië, in plaats daarvan zelf zijn verhaal vertellen’, aldus de UNHCR. Ze voegen daad bij woord en laten Shahm Maskoun, een 28-jarige vluchteling uit Syrië reageren. ‘De echte crisis wordt niet door vluchtelingen veroorzaakt’, zegt hij, ‘maar door de media en politici die een negatief beeld creëren.’
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 22 oktober 2018 op OneWorld.nl.
Deze site maakt gebruik van cookies om u een optimale bezoekerservaring te bieden en onze site te verbeteren. AccepterenInstellingen
Cookiebeleid
Overzicht cookies op oneworld.nl
We verzamelen via cookies gegevens met het doel de technische werking van de website en uw gebruiksgemak te garanderen. De cookies (kleine tekstbestanden die bij het eerste bezoek aan deze website worden opgeslagen op uw computer, tablet of smartphone) zorgen ervoor dat de website naar behoren werkt en onthouden bijvoorbeeld uw voorkeursinstellingen. Ook kunnen wij hiermee onze website optimaliseren.
Hiervoor gebruiken wij cookies van Google Analytics, dat het sitegebruik geanonimiseerd registreert en hiervan gegevens opslaat. Met deze gegevens maken wij bezoekstatistieken, op basis waarvan we verbeteringen doorvoeren op onze website. Google Analytics verschaft deze geanonimiseerde data aan derden indien wettelijk verplicht, of als deze derden de data namens Google Analytics verwerken. Door gebruik te maken van deze website geeft u toestemming voor deze anonieme gegevensverwerking door Google Analytics.
Daarnaast gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn.
Via deze cookiebalk krijgt u de mogelijkheid om de cookies te accepteren of de instellingen aan te passen. Onder 'Overige cookies' kunt u diverse cookies van externe diensten (zoals youtube, facebook, vimeo) uitzetten.
Een opt-out van Google Analytics op deze website kan via deze link.
Mocht u hierover vragen hebben, kunt u mailen naar: lezers@oneworld.nl
Op deze site gebruiken we functionele cookies van WordPress en WooCommerce. De cookies van WordPress zorgen ervoor dat de website beter kan worden gebruikt door bezoekers. Deze cookies zorgen er bijvoorbeeld voor dat u kunt zien of u bent ingelogd, ze houden ook bij welke individuele voorkeuren u hebt gekozen op uw profielpagina. De cookies van WooCommerce zijn van onze betaalde diensten (Vriendenabonnement, Vacaturebank, Partnernetwerk, Online agenda) en zorgen ervoor dat producten worden onthouden tijdens het aankoopproces. Elke aankoopsessie bij WooCommerce bevat een unieke code voor elke klant, zodat er kan worden achterhaald waar de productgegevens voor elke klant te vinden zijn. Deze cookies kunt u niet uitzetten.
In onze artikelen gebruiken wij content van diverse externe diensten. Het is mogelijk om de volgende cookies uit te schakelen. Hiermee wordt deze content niet langer getoond.
Naam cookie
Soort content
youtube_embed
Youtube player embed
vimeo_embed
Vimeo player embed
google_maps
Google maps embed
twitter_widget
Twitter social widget
soundcloud_embed
Soundcloud player embed
instagram_embed
Instagram embed
Daarnaast gebruiken we Google reCaptcha om de website te beschermen tegen bots. Ook dit kan hier uitgezet worden, maar formulieren die hiervan gebruik maken kunnen dan niet ingediend worden
