Asielzoekers in het theater. Pedzisai Maedza kreeg vrijdag op de Africa Works! conferentie in Leiden de Africa Thesis Award voor zijn scriptie over het gebruik van verhalen van asielzoekers en vluchtelingen in theaterstukken in Zuid-Afrika.
De asielzoeker centra in Nederland zijn vol en er wordt naarstig gezocht naar meer ruimte. De velen crises zoals in Syrië zorgen voor een toestroom van mensen die vluchten voor geweld. Binnen Afrika is Zuid-Afrika een belangrijk toevluchtsoord voor asielzoekers uit omringende landen, vooral uit Zimbabwe. Zuid-Afrika is een land van grote tegenstellingen; het is één van de rijkere landen binnen Afrika maar kent tegelijkertijd veel armoede.
Peszisai Maedza heeft Theaterwetenschappen gestudeerd aan de Universiteit van Zimbabwe en rond met zijn scriptie ‘Theatre of testimony: an investigation in devising asylum’ zijn master studie in Drama aan de Universiteit van Kaapstad af. Hij begint nu aan zijn promotieonderzoek over getuigenis theater en migratie dankzij de Canon Collins Trust Scholars’ Award. Zie hier voor zijn scriptie.
Publiek geheim
De asielprocedure en het leven van asielzoekers in Zuid-Afrika vormen volgens Pedzisai Maedze één van de zorgwekkende publieke geheimen van Zuid-Afrika; mensen weten dat het er is, maar er wordt niet over gesproken. Asielzoekers leiden in Zuid-Afrika vaak een marginaal bestaan en hebben vaak te maken met geweld. Zo vonden er in 2008 op verschillende plekken protesten en rellen plaats, overleden er 62 mensen en raakten er velen gewond. De rellen en het geweld hebben Zuid Afrika van ‘binnen en buiten’ veranderd, aldus Maedze. In zijn scriptie kijkt Maedze hoe theater gebruik maakt van de verhalen van asielzoekers om het publiek op dit onderwerp toch te bereiken. Maedze bestuurdeerde twee voorstellingen van anderen én schreef zelf een theaterstuk. Het eerste theaterstuk, The Crossing, is het verhaal over de gevaarlijke tocht van een vluchteling van Zimbabwe naar Zuid Afrika. Het tweede theaterstuk, The Line, gaat over het geweld tegen buitenlanders in 2008.
Het Consortium for Refugees and Migrants in South Africa heeft onderzoek gedaan naar de rellen in 2008. Het rapport staat hier.
Zijn eigen theaterstuk, Asylum: Section22, draait om de Zuid Afrikaanse Vreemdelingenwet.
Getuigenistheater
Getuigenistheater, ook wel bekend als ooggetuigentheater of docudrama, is gebaseerd op waargebeurde verhalen. Deze verhalen geven de werkelijkheid en de herinneringen van mensen weer. De toneelschrijver gebruikt zijn eigen verhaal of de verhalen van anderen om een onderwerp dat hij of zij belangrijk vindt letterlijk voor het voetlicht te brengen. Maedze bestudeerde hoe verschillende toneelschrijvers deze methoden hebben toegepast voor het onderwerp migratie en asielzoekers.
Een van de toneelstukken, The Crossing uit 2008, is geschreven en geacteerd door een voormalige asielzoeker. In dit toneelstuk vertelt de acteur over het proberen vast te houden aan je ‘mens-zijn’ in het migratieproces en het aarden in een nieuwe cultuur. In een ander theaterstuk, The Line (2012), geeft de toneelschrijver zichzelf de rol van onderzoeker die verschillende betrokkenen bij het geweld van 2008 ‘ondervraagt’, inclusief de overledenen. De toeschouwers krijgen een collage van verhalen voorgeschoteld over het geweld tegen asielzoekers in 2008. Het is een dialoog tussen slachtoffers en daders. Voor zijn eigen theaterstuk doorloopt Maedze alle stappen van het selecteren van de ‘getuigen’, ethische vraagstukken rond het gebruik van getuigenverslagen en het verwerken van de getuigenverslagen tot een voorstelling. Het verhaal speelt zich af in een buitenwijk van Kaapstad met een grote migrantengemeenschap. Het beschrijven van het proces is voor Maedze belangrijker dan het verhaal zelf.
Wat de toeschouwers te horen krijgen van de verhalen van asielzoekers en hoe die worden overgebracht is een ideologische keuze van de toneelschrijver aldus Maedze. Er is altijd een spanning tussen wat echt is en hoe de toneelschrijver het laat zien. De interpretatie van de getuigenissen geven daarmee een politiek tintje aan de theaterstukken, en ze zijn soms zelfs activistisch. Tegelijkertijd verwachten toeschouwers ook dat de getuigenissen op waarheid berusten en authentiek zijn. Theater, met andere woorden, als middel om te reflecteren op gebeurtenissen van nu en het recente verleden.
De Africa Thesis Award
De Africa Thesis Award wordt elk jaar uitgereikt aan een student in Nederland of Afrika die onderzoek heeft gedaan naar Afrika. De prijs is mogelijk gemaakt door het Afrika Studie Centrum en is dit jaar uitgereikt tijdens de conferentie African Works! die 16 en 17 oktober plaats vond.
