Hindernissen op de nieuwe Balkanroute

Tijdens de Bosnische burgeroorlog tussen 1993 en 1995 was Velika Kladuša nog de hoofdstad van het toenmalige West-Bosnië. Ondanks de nog steeds levendige herinneringen hieraan, zoals de verboden-voor-vuurwapens-borden bij de ingang van cafés, is Velika Kladuša het aankomstpunt geworden van duizenden migranten die via de Balkanroute reizen. Van hieruit proberen ze EU-lidstaat Kroatië binnen te komen, om vervolgens Italië of Duitsland te bereiken. Ook zitten er mensen die op agressieve wijze door de Kroatische en Sloveense politie zijn teruggestuurd nadat ze de grens probeerden over te steken.

Restaurant Kod Latana in het centrum van de stad deelt bijvoorbeeld twee gratis maaltijden per dag uit. “Wij zijn ook vluchtelingen geweest, maar het is geen liefdadigheid wat we doen. Onze geschiedenis vereist dat we ieder mens helpen en respecteren, vooral als hij in moeilijkheden verkeert”, zegt manager Asim. Hoewel Velika Kladuša in een van de meest traditionele en arme regio’s van Bosnië ligt, is het de stad gelukt zich te ontwikkelen doordat emigranten geld terugsturen vanuit Slovenië, Oostenrijk of Noord-Europa.

De Kroatische politie bewaakt de grens met helikopters en honden en stuurt mensen terug voordat ze überhaupt de kans krijgen asiel aan te vragen. Bewijs hiervan vernietigen ze: Naast mishandelingen, bevestigt iedereen het kapotmaken van hun mobiele telefoons, met als doel dat foto’s en GPS verdwijnen. Anderen verklaren zelfs dat geld en persoonlijke bezittingen werden afgepakt.

Petra, een 26-jarige Oostenrijkse vrouw die al drie jaar haar schoolpauzes opoffert om vluchtelingen te helpen, dwaalt door de tenten om iedereens behoeften te noteren: handdoeken tegen de regen, dekens, matrassen. Maar boven alles: goede, stevige schoenen die nodig zijn bij tochten door bossen en weiden. Daarna gaat Petra samen met Dean, een 23-jarige Duitser die net gearriveerd is, naar het winkelcentrum om de benodigdheden te kopen.

Donaties hebben dit mogelijk gemaakt, zowel van particulieren als van lokale verenigingen: “Alles wat we kopen voor vluchtelingen wordt gefactureerd en aan donateurs getoond”, legt Adis uit. Van tijd tot tijd komen er enkele auto’s met Bosnische en Duitse kentekens het veld op, en dan verschijnen er dozen met voedsel en kleding uit de achterbak. Kinderen en volwassenen komen op de auto af en gaan dan netjes in een rij staan.

De redenen waarom mensen uit hun land zijn gevlucht verschillen: van Omran die zijn ouders verloor onder de bommen in Mosul tot Farzad* die Iraans Koerdistan om politieke redenen verliet. “Ik werkte met de Koerdische Democratische Partij als IT-specialist, en beheerde een netwerk om te communiceren met andere Koerdische groepen.”

In het informele tentenkamp van Velika Kladuša valt de avond; het geluid van de muezzin die vanuit de stad oproept tot gebed is te horen. Er prijkt een Bosnische vlag tussen de tenten. De gemeentesecretaris die voor de ingang van het kamp de wacht houdt, keert op zijn scooter terug naar de stad. Enkele Pakistaanse jongens hebben een geïmproviseerde hengel gemaakt van een touw en een plastic bakje en proberen vis te vangen in de modderige rivier naast het veld.

De Marokkaanse Iflah, die naar Italië wil, is op zoek naar een grotere rugzak: “Vanavond gaan we het weer proberen. Deze keer zijn we met vijf. De vorige keer waren we op 20 kilometer afstand van Italië toen de politie ons tegenhield.” Om de grens over te steken zijn de migranten afhankelijk van smokkelaars. Voor 3000 euro kunnen ze zich verstoppen in een achterbak en hopen dat ze niet ontdekt worden door de grenspolitie.

Vertrekken uit Velika Kladuša, met haar Ottomaanse kasteel en haar minaretten die tot de hemel rijken, en Kroatië betreden is zo simpel als wat. Het enige wat je nodig hebt is een Europees paspoort.