Beeld: Larry Busacca - Getty Images
Achtergrond

Beyoncé, Cleopatra en afrofobie

Noord-Afrikanen stonden op hun achterste benen toen Beyoncé als Egyptische koningin op het Coachella-podium verscheen. “Cleopatra was niet zwart!”

Door 14 mei 2018
#metoo afrofobie beyoncé cultuur Egypte Kunst & cultuur Muziek racisme Tunesië zwart
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Afgelopen maand schreef Beyoncé geschiedenis: ze was de eerste zwarte vrouwelijke hoofdact van Coachella, het bekendste muziekfestival van de Verenigde Staten. Wat haar optreden extra bijzonder maakte, is dat het een eerbetoon was aan zwarte mensen, zwarte activisten en zwarte cultuur. Een van de outfits die ze droeg was geïnspireerd op Oud-Egyptische koninginnen. Daarmee zou zij volgens velen hebben uitgedragen dat Cleopatra en andere Egyptische koninginnen zwart waren. Arabische Noord-Afrikanen stonden op hun achterste benen: hun oude koningin kon onmogelijk deel uitmaken van een groep die zij als inferieur beschouwen.
Ondanks het feit dat Egypte toen uit een heel andere bevolkingssamenstelling bestond dan nu, vinden Arabieren dat het Oude Egypte en haar geschiedenis van hen is. Hoe durfde een zwarte vrouw ‘hun’ koninginnen zwart te noemen? Er bestaan veel voor- en tegenargumenten over of Cleopatra zwart was of niet, maar deze discussie wordt nooit inhoudelijk gevoerd. Noord-Afrikanen zijn voornamelijk bezig met het uitwissen van de zwartheid van het Oude Egypte. Het is een bekend patroon, waarbij de prestaties van zwarte mensen uit de geschiedenis worden verwijderd.

Niks Nieuws

“

In Tunesië worden meisjes kaal geschoren wanneer hun haar kroezig dreigt te worden. De kinderfoto’s van mij en mijn zus zijn daar het bewijs van

Afrofobie is in de Arabische wereld geen nieuw fenomeen. Ik ben geboren en opgegroeid in Tunesië, een Noord-Afrikaans land waar het in veel streken nog heel gebruikelijk is om jonge meiden kaal te scheren wanneer hun haar te kroezig dreigt te worden. De kinderfoto’s van mij en mijn zus zijn daar het bewijs van. Het idee erachter is dat wanneer je je hoofd vaak genoeg kaal scheert, er vanzelf haartype 1a (lees: stijl haar) begint te groeien. Dat is niet logisch, en het gevolg is dat meisjes al vroeg worden geconfronteerd met zelfhaat en anti-zwartheid.
Onder Nederlandse Noord-Afrikanen worden krullen anno 2018 redelijk geaccepteerd, maar in Noord-Afrikaanse landen is dat anders. Tijdens mijn jaarlijkse bezoek aan Tunesië worden er dagelijks meerdere verwerpelijke opmerkingen gemaakt over mijn haar en mijn—volgens hen—te donkere huidskleur. Ik word niet als zwart gezien, maar ben ook niet zoals een Tunesiër ‘hoort te zijn’. Ik heb volgens hen alle potentie om erbij te horen, als ik hard genoeg mijn best doe. Ik zou dan de zon moeten ontwijken om ‘wit’ te blijven, en moet mijn haar elke dag een uur of twee stijlen. Kortom: ik hoor er alleen bij als ik alles verwerp wat maar een klein beetje neigt naar zwartheid.
“

Slavernij, segregatie en de uitbuiting van zwarte mensen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika vinden tot op de dag van vandaag plaats

Vrouwen in Tunesië bereiken steeds meer in hun dubbele revolutie van democratie en vrouwenrechten, maar zwarte Tunesiërs krijgen niet de ruimte voor een anti-racisme-revolutie, die het gebied wel hard nodig heeft. Zo is het geen toeval dat zwarte mensen in Noord-Afrikaanse landen structureel ‘abeed’ (slaaf), ‘azzy’ (n*ger) of ‘wsief’ (idem) genoemd worden.

Slavernij, segregatie en de uitbuiting van zwarte mensen in de MENA-landen (Middle East & North-Africa) vinden tot op de dag van vandaag plaats. Een van de bekendste en meest gerespecteerde filosofen van deze landen is de Tunesische filosoof Ibn Khaldun. Die zegt het volgende: ‘Zwarte mensen leven meestal voort onder slavernij, omdat ze weinig menselijks in zich hebben en het gedrag van wilde dieren vertonen.’ Deze uitspraak is kenmerkend voor hoe Arabieren onbewust over zwarte mensen denken. De anti-zwartheid van de Arabische wereld is een eeuwenoud probleem, en dit racisme is er de norm.

Beeld: Twitter
Wanneer je in deze landen probeert een gesprek over anti-zwartheid aan te gaan, word je overspoeld door ontkenning en smoesjes. Volgens de zwarte Tunesische activist Saadia Mosbah heeft dit voornamelijk te maken met de ontkenning van de zwartheid van Noord-Afrikaanse mensen. Wanneer er over zwarte mensen gesproken wordt, hebben Noord-Afrikanen het over Afrikanen, niet over zwarte Tunesiërs of zwarte Egyptenaren. Daarmee distantiëren zij zich niet alleen van het continent waarin zij gelegen zijn, maar ook van de Zwarte Noord-Afrikanen die ze met deze mentaliteit en gedachtegang benadelen. Toen Mosbah pleitte voor wetgeving die racisme strafbaar zou maken, werd er vanuit alle hoeken gesuggereerd dat dit onnodig was, want ‘we zijn allemaal Tunesiërs’. De boodschap is dus: laten we het er niet over hebben, dan is er ook geen probleem.

Afrofobie in Nederland

“

Ook Noord-Afrikanen in Nederland waren beledigd door Beyoncé. Er werd in verschillende online communities beweerd dat zwarte mensen hun geschiedenis

Ook Noord-Afrikanen in Nederland waren beledigd door de boodschap van Beyoncé. Er werd in verschillende online communities beweerd dat zwarte mensen hun geschiedenis wilden stelen. Ondanks het feit dat het duidelijk is dat Cleopatra niet Arabisch was, was zij toch iets van hen, en niet van zwarte mensen. Een zwarte Cleopatra zou immers betekenen dat het hedendaagse Egyptische volk zwarte voorouders zou hebben. En dat is iets wat zij liever niet willen erkennen.

Alle minderheden in Nederland krijgen te maken met vormen van racisme en discriminatie. Denk aan kansenongelijkheid in het onderwijs, op de werkvloer en op de woningmarkt. Maar zwarte mensen krijgen ook nog te maken met afrofobie vanuit andere gemarginaliseerde groepen. Mensen van kleur hekelen westers racisme, maar leveren in de tussentijd zelf een bijdrage aan anti-zwartheid. En zwarte mensen ondervinden dagelijks last van deze dubbele standaard.

“

Hoe kan een groep gelijkheid eisen, terwijl ze het een andere groep weigeren te bieden?

Zo worden er in dominant (Nederlands-)Marokkaanse groepen op internet dagelijks racistische berichten geplaatst waarin het n-woord geen uitzondering is. Hun vrouwen moeten beschermd worden voor zwarte mannen. Daarnaast worden in deze groepen structureel stereotyperende en racistische grappen gemaakt over zwarte vrouwen. Wanneer je daar iets van probeert te zeggen word je—zeker als vrouw—gestigmatiseerd, uitgescholden of te schande gemaakt. Want opkomen voor mensen die benadeeld worden: waarom zou je?

In de Nederlandse context is het extra lastig om te begrijpen waarom een gemarginaliseerde groep, zoals bijvoorbeeld mensen met een islamitische achtergrond, actief bijdragen aan de onderdrukking van een andere. Hoe kan een groep gelijkheid eisen, terwijl ze het een andere groep weigeren te bieden? Om een effectieve anti-racisme-slag te maken is het essentieel om anti-zwartheid te erkennen. Zolang we onze familieleden niet durven aan te spreken op hun racistische woordkeuzes en denkpatronen, zal er geen vooruitgang geboekt worden. Voor niemand niet.

Zoals Flavia Dzodan zegt: ‘Your feminism will be intersectional or it will be bullshit.’ Daarop voortbordurend zeg ik: ‘Your anti-racism will be inclusive or it will be bullshit!’

Hier zijn de Afropeanen

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons