Een van de belangrijkste acties van landen in Europa en Noord-Amerika na de Russische invasie was: wapenzendingen. Ze stuurden direct
wapens naar Oekraïne. Maar daarmee kan Oekraïne met geen mogelijkheid van Rusland winnen. Rusland zet op het moment slechts 150.000 soldaten in en hoewel er enkele tactische nederlagen waren, blijft het Russische leger oprukken. Mocht dat niet genoeg blijken dan kunnen ze er meer inzetten. In totaal zijn namelijk een miljoen Russen in actieve militaire dienst en het land heeft ook nog eens twee miljoen reservisten. Zou Rusland net als Oekraïne de volledige volwassen mannelijke bevolking mobiliseren, dan zou het ruim 20 miljoen soldaten hebben. Zulke getallen haalt Oekraïne bij lange na niet. Daar zijn naar schatting 170.000 actieve militairen en 100.000 reservisten. Meer wapens leiden dus tot een langere oorlog en nodeloos bloedvergieten.
“
De bewapening van Oekraïne leidt niet alleen tot meer oorlog, het vergroot ook het risico op terreur elders
Natuurlijk kan Rusland zich in theorie alsnog terugtrekken als de strijd te veel levens of geld zou gaan kosten. De Amerikanen deden dat in Vietnam (1973) en de Sovjet-Unie in Afghanistan (1988 en 1989). Maar in die oorlogen vielen eerst miljoenen doden. De schattingen van slachtoffers in Oekraïne lopen uiteen, maar er zouden minimaal 780 burgerdoden zijn, een conservatieve schatting van de VN. Oekraïne zelf heeft het over 3000 burgerdoden in Marioepol en Kharkiv, de twee grootste slagvelden. Daarnaast zijn nog duizenden Russische en Oekraïense soldaten gesneuveld. Volgens de Oekraïense politicoloog Ivan Katchanovski
blijkt dat westerse landen plannen maken voor steun aan een opstand. Volgens Katchanovski willen ze ‘Rusland tot de laatste Oekraïner bevechten’. Zowel Amerikaanse als Europese beleidsmakers
treffen voorbereidingen voor een langdurige guerillaoorlog, met een Oekraïense regering in ballingschap.
Bewapening van terreurgroepen
De bewapening van Oekraïne leidt niet alleen tot meer oorlog, het vergroot ook het risico op terreur elders. Toen de CIA tijdens het conflict tussen de Sovjet-Unie en Afghanistan in de jaren tachtig de moedjahedien
bewapende (waar ook Osama Bin Laden bij hoorde), droeg dat bij aan de wereldwijde salafi-terreurbeweging. De bewapening van de rebellen in Syrië leidde tot
Islamitische Staat (IS) en de groei van andere terreurbewegingen.
“
Onderzoekers wijzen erop dat veel neonazi’s nu naar Oekraïne trekken om militaire ervaring op te doen tegen Rusland
En hoewel het overgrote deel van het Oekraïense leger niet neonazistisch is, is het ook geen geheim dat neonazi’s
geïntegreerd zijn in het Oekraïense leger, zoals het beruchte Azov-bataljon. Zij zouden de afgelopen jaren
waarschijnlijk al vanuit verschillende westerse landen
training en wapens hebben gekregen. Onderzoekers
wijzen erop dat veel neonazi’s nu naar Oekraïne trekken om militaire ervaring op te doen tegen Rusland. Ooit keren deze mensen waarschijnlijk terug naar huis, waar ze zich op andere doelen, zoals moskeeën, kunnen richten. Iets vergelijkbaars gebeurde al in 2013 toen Pavlo Lapshyn, een volger van een aan Azov gelieerde
neonazigroep in Oekraïne, meerdere mislukte bomaanslagen pleegde bij moskeeën in Groot-Brittannië.
Naast bewapening kiezen Europa en Amerika voor grootschalige sancties tegen Rusland. Het is bijvoorbeeld verboden zaken te doen met Rusland op het gebied van technologie, financiële diensten en luchtvaart. Die sancties komen boven op de sancties die golden sinds Rusland in 2014 de Krim annexeerde.
“
Als de Russische economie lijdt onder de sancties kunnen andere landen daar ook de dupe van worden
Deze sancties treffen niet alleen het Russische bedrijfsleven en de bevolking, maar ook de bevolking van
Centraal-Azië. Die is grotendeels afhankelijk van de naar schatting 7,8 miljoen mensen die vorig jaar nog seizoenswerk in Rusland deden en daardoor veel geld konden overmaken aan hun familie. In bijvoorbeeld Tadzjikistan en Kirgizië maken volgens de Wereldbank die geldzendingen een derde uit van het bruto nationaal product. Als de Russische economie lijdt onder de sancties – en er zijn
aanwijzingen dat dat al zo is – kunnen die landen daar ook de dupe van worden.
Sancties zijn dodelijk
Behalve schadelijk voor de economie kunnen sancties ook dodelijk zijn. Sancties van het westen tegen Afghanistan
leidden tot hongersnood. In Venezuela
veroorzaakten de huidige sancties
tienduizenden doden, en in Irak, in de jaren negentig, stierven door sancties volgens UNICEF een
half miljoen kinderen.
Zulke sancties kunnen inhouden dat geld, goederen en bedrijven van een land worden bevroren, internationale betalingen geblokkeerd en handel verboden. Hoewel sancties vaak formeel uitzonderingen maken voor humanitaire goederen, blijkt dat bedrijven en NGO’s die hulp bieden juist door die sancties vaak wegblijven. Bovendien tast een ingestorte economie de voedsel- en medicijnenvoorziening van een land ook aan. Sancties zijn dus geen licht middel om in te zetten.
En niet onbelangrijk: de sancties zullen Rusland niet per se stoppen. Uit een uitgebreide studie van ‘sanctiepaketten’ tussen 1914 en 1990 bleek dat slechts 5 van de 115 onderzochte economische sancties resultaat hadden behaald, en allemaal met beperkte, simpele eisen. Bij de rest nam de kans toe dat de regering juist sterker in het zadel kwam te zitten. De woede van de bevolking richt zich namelijk meestal op een duidelijke externe vijand. Sancties zijn dus vaak contraproductief.
Een nieuwe wapenwedloop
Veel NAVO-landen kondigen aan te investeren in hun defensieappraten. Duitsland wil zijn defensiebudget zelfs in één klap verhogen met 113 miljard dollar. Die verhoging is meer dan het volledige militaire budget van Rusland. Terwijl het militaire budget van de NAVO in 2020 al verreweg het grootste was van alle militaire uitgaven wereldwijd en
17 keer groter dan dat van CSTO, het militaire bondgenootschap van Rusland, Belarus en een aantal andere post-Sovjet-landen.
“
Meer geld voor de NAVO en haar bondgenoten stuwt de scheve wapenwedloop alleen maar voort.
Meer geld voor de NAVO en haar bondgenoten stuwt de scheve wapenwedloop dus alleen maar voort. Het zijn vooral
wapenproducenten die daar baat bij hebben. De Verenigde Staten
bouwt momenteel een raketinstallatie in Polen op zo’n 160 kilometer van de grens met Rusland, en
praat openlijk over de mogelijke installatie van kernraketten in Polen. Op dezelfde afstand plaatste de Sovjet-Unie destijds kernwapens in Cuba wat in 1959 tot de
Cubacrisis leidde. Bovendien probeert de Verenigde Staten een zogenaamde
first-strike-capaciteit te verkrijgen, waarmee het Rusland in een keer kan verslaan. Met een nucleaire verrassingsaanval schakelt de VS dan het volledige nucleaire wapenarsenaal van Rusland uit.
In tijden van oorlog, zoals nu in Oekraïne, neemt de spanning toe en daarmee de kans op ongelukken. Zulke spanningen kunnen namelijk leiden tot een ‘accidentele kernoorlog’ door valse alarmen in de steeds meer op scherp staande radarsystemen. Er zijn aanwijzingen dat de wereld meerdere keren op de rand van de afgrond stond tijdens de Koude Oorlog. Een ‘nieuwe koude oorlog’ tussen Rusland en het Westen zal dat gevaar weer vergroten.
Groene transitie
“
Als je een einde maakt aan belastingontwijking, raak je de Russische elite in plaats van de bevolking.
Maar wat kunnen Europese landen dan wel doen in deze oorlog? Het is geen geheim dat Russische miljardairs gigantische hoeveelheden geld hebben in belastingparadijzen over de wereld. Geld dat niet zelden via brievenbusfirma’s aan de Amsterdamse Zuidas doorgesluisd wordt naar overzeese gebieden van Groot-Brittannië, zoals de Bermuda-eilanden. Als je een einde maakt aan die belastingontwijking, raak je de Russische elite in plaats van de bevolking.
Ook is het goed om na te denken over de energietransitie: alleen groene energie is een alternatief voor Russisch gas en olie, als je rekening wilt houden met het klimaat én mensenrechten wilt waarborgen. Olie- en gasbedrijven in Europa en Noord-Amerika dringen al aan op minder strenge regels zodat ze productie kunnen opdrijven. Met name de Amerikaanse schaliegas-bedrijven willen in het gat springen, maar die hebben een verwoestend effect op het klimaat en op de rechten van de oorspronkelijke bevolking van Noord-Amerika.
Het idee om van Russisch gas en olie af te stappen, heeft nog andere haken en ogen. De Amerikaanse president Joe Biden overwoog bijvoorbeeld een olie-
bezoek aan Saoedi-Arabië, dat hoofdverantwoordelijk is voor de
invasie van Jemen waarbij al 400.000 doden vielen, waaronder veel kinderen. Je kunt je afvragen waarom deze doden wel acceptabel zijn.
Diplomatie en concessies
De belangrijkste eis van Rusland is dat Oekraïne militair neutraal blijft en geen lid wordt van de NAVO. Zonder dergelijke garanties zal deze oorlog waarschijnlijk tot de laatste druppel bloed worden uitgevochten. Deze concessie lijkt acceptabel voor de bevolking van Oekraïne, waarvoor NAVO-lidmaatschap nooit het belangrijkste thema is geweest.
Pas sinds de Russische troepenopbouw afgelopen jaar is er überhaubt een meerderheid gekomen voor NAVO-lidmaatschap in Oekraine.
De andere eisen van Rusland – erkenning van onafhankelijkheid van de rebellenrepublieken in Donbass (die in 2014 in opstand kwamen tegen Oekraine) en de annexatie van de Krim (het schiereiland dat in 2014 door Rusland werd ingenomen) – zou je kunnen accepteren in het kader van zelfbeschikkingsrecht. Een grote meerderheid van de lokale bevolking in deze gebieden wil geen onderdeel meer zijn van Oekraïne, blijkt uit peilingen.
“
Het Westen zou een vredesakkoord aantrekkelijk kunnen maken door een soort Marshallplan voor Oekraïne op te tuigen
Rusland beloofde de invasie onmiddellijk te stoppen als Oekraïne akkoord gaat met bovenstaande eisen. Het Westen zou zo’n akkoord kunnen steunen en Oekraïne een EU-lidmaatschap zonder NAVO-lidmaatschap kunnen beloven, zoals ook Zweden en Oostenrijk wel lid zijn van de EU, maar niet van de NAVO.
Het Westen zou bovendien een vredesakkoord aantrekkelijk kunnen maken door een soort Marshallplan voor de wederopbouw van Oekraïne op te tuigen. Met het Marshallplan stelde de VS na de Tweede Wereldoorlog miljarden beschikbaar voor de wederopbouw van Europa. Westerse landen zouden de schulden van Oekraïne kunnen kwijtschelden en het bezuinigingsbeleid dat westerse banken – waaronder het IMF – in 2014 eisten, nietig kunnen verklaren. Dat akkoord dwong de regering tot verregaande bezuinigingen. Het werd destijds ondertekend door een niet verkozen Oekraïense interim-regering onder grote druk van de Verenigde Staten en de Europese Unie.
De eerste tekenen van de onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne zijn veelbelovend en kunnen een spoedig einde aan de oorlog maken. Zelenskiy heeft al aangegeven bereid te zijn geen NAVO-lidmaatschap na te streven. Dat is een belangrijke stap. Maar tot die tijd zullen de meeste NAVO-landen blijven investeren in wapens. Terwijl juist de grootste partij, de NAVO, het voortouw zou kunnen nemen deze wapenwedloop stoppen.
