Hoe zit het met onafhankelijke journalistiek?

Hoewel het doel was om bedrijven én organisaties mee te krijgen die een rol spelen aan zowel de probleemkant als aan de oplossingenkant, waren de meeste partners toch ngo’s en sociale ondernemingen, vertelt Marieke Megens, Manager Partnerschappen bij OneWorld. “Het vraagt natuurlijk wel lef om bij te dragen aan een onafhankelijk journalistiek onderzoek naar jouw eigen praktijken. Bij de geld-editie is het zelfs helemaal niet gelukt om partners aan te sluiten, waarschijnlijk mede omdat het een risicomijdende sector is.”

Om diezelfde reden financiert Nestlé een ander onafhankelijke journalistiek project over wat Nestlé nu werkelijk doet om cacaoboeren te helpen een beter leven te leiden. Een trend zou Zwinkels dit soort samenwerkingen nog niet noemen. “Ik word met grote ogen aangekeken als ik het mijn collega’s vertel – maar ze vinden het vaak wel heel moedig.”

Na de publicatie van‘Hoe zit het met cacao?’, de vierde en laatste van het jaar, gingen twee journalisten, een onderzoeker en vertegenwoordigers van The Sustainable Trade Initiative (IDH), Stichting Max Havelaar en Tony’s Chocolonely met elkaar in gesprek over misstanden in de cacaosector: kinderarbeid is aan de orde van de dag, cacaoboeren krijgen nog altijd ver onder een leefbaar inkomen betaald, en de ontbossing in cacao producerende regio’s neemt toe. Wie heeft de verantwoordelijkheid om daar wat aan te doen – en hoe?

Tony’s Chocolonely moest in elk geval kritische vragen beantwoorden tijdens het besloten ronde tafelgesprek. Journalist Lars Gierveld, uitgenodigd als deskundige, betwijfelde of Tony’s zelf wel een leefbaar inkomen betaalt aan hun cacaoboeren – een discussie die ook tijdens het publieke evenement terugkwam. Angela Ursem van Tony’s Chocolonely: “In mijn ogen was er niet genoeg ruimte voor Tony’s om uit te leggen waarom andere bedrijven een hogere prijs betalen – dat komt doordat zij in andere landen werken. Wij waren de enige in de zaal die onze cacao uit West-Afrika halen, en het leefbaar inkomen verschilt per land. Wij betalen onze cacaoboeren in West-Afrika wél een leefbaar inkomen.”

Volgens Peter d’Angremond, directeur van Stichting Max Havelaar, ook partner van de cacao-editie, zal er weinig veranderen zolang er geen wetgeving tot stand komt – iets wat een klein groepje sociale ondernemingen niet alleen kan afdwingen. Bij plastic, water en geld waren overigens wél grote bedrijven aanwezig bij zowel de publieke avond als het besloten diner.

“Je gaat weleens aan jezelf twijfelen”, erkent Emma Meelker, chef magazine bij OneWorld. “Als de partners om een genuanceerd verhaal vragen, bedoelen ze iets heel anders dan wat ik genuanceerd zou noemen. Soms dacht ik: ben ik nou te zuur?” Volgens Nourhussen dwingt dat je uiteindelijk om nóg beter werk te leveren. “Juist omdat de sector meekijkt, moet het feitelijk zó goed in elkaar zitten dat ze op geen enkele manier kunnen zeggen dat het niet klopt.”

Het doel van ‘Hoe zit het met?’ was dan ook niet om enkel consumentendilemma’s te beantwoorden. Magazine-chef Meelker: “Natuurlijk zijn de magazines gericht op onze lezers, bij hen ligt onze verantwoordelijkheid. Maar met deze edities wilde ik het héle verhaal vertellen over systemen waar onze lezers vragen bij hebben. We willen ook laten zien welke belangen er spelen, wie waaraan verdient, hoe het systeem in elkaar zit en hoe de grote spelers hun verantwoordelijkheid kunnen nemen.” Dát is vooralsnog gelukt – maar om die grote spelers daarvoor te laten betalen, blijft een uitdaging.

In 2020 verschijnen weer elk kwartaal een Hoe Zit Het Met-special én staan vier OneWorld Live-avonden gepland in Pakhuis de Zwijger met consumenten, producenten, experts en politici.