Nou, eigenlijk wel: een flink deel van de lokale Sinterklaasintochten wordt namelijk (deels) betaald met subsidies, publiek geld dus. Het gaat niet om grote bedragen, maar het laat zien dat veel gemeentes wel degelijk een vinger in de pap hebben. Niet voor niets zei VN-mensenrechtenrapporteur Tendayi Achiume tijdens haar bezoek aan Nederland vorig jaar, dat de overheid meer verantwoordelijkheid moet nemen in de discussie over zwarte Piet; juist omdat het gaat om gesubsidieerde evenementen.
“Kick Out Zwarte Piet roept op: geef alleen subsidie aan racismevrije intochten
Uit een rondgang van de NOS in november vorig jaar langs de 120 grootste gemeentes, waarvan driekwart reageerde, bleek dat 60 procent van hen subsidie uitgeven aan de Sinterklaasintochten, meestal zonder daar strenge voorwaarden aan te verbinden. Uit onderzoek van Nu.nl bleek dat in 2019 in het overgrote deel van de 355 Nederlandse gemeentes nog zwarte Pieten meeliepen tijdens de intocht; in slechts 11 gemeentes arriveerden alleen roetveegpieten.
Wordt daar gehoor aan gegeven? Hoewel de publieke intochten dit jaar niet doorgaan vanwege corona, krijgen vele wel een digitale variant of zoeken intochtcomités andere ‘coronaproof’ alternatieven. En intochtcomités verzorgen vaak ook schoolbezoeken en andere Sint-activiteiten. Hoeveel belastinggeld is daarvoor toegezegd (of zou zijn toegezegd als de intochten doorgingen) en hoe wenden gemeentes hun financiële invloed aan?
Wel gesprekken, geen gehoor
Voor zover bekend zijn er geen grote verschillen tussen de bedragen van dit jaar, en de subsidies van vorig jaar. In sommige gevallen is de subsidie ‘indirect’, wat betekent dat ze via tussenpartijen wordt gegeven en het precieze bedrag niet kan worden achterhaald. Bij gemeentes die al vóór 2020 hadden besloten alleen roetveegpieten te gebruiken, is geen specifiek subsidiebedrag gevraagd. En in gemeentes waar helemaal geen sinterklaasvieringen zijn, is ervan uitgegaan dat het uiterlijk van zwarte Piet blijft bij wat het in 2019 was, tenzij de gemeente, het intochtcomité of lokale media iets anders vertelden.
Opvallend: van alle gemeentes leggen slechts vier de subsidievoorwaarde op dat zwarte Piet moet verdwijnen: Utrecht (waar al sinds 2018 alleen roetveegpieten meelopen), Eindhoven, Nijmegen en Arnhem. Eindhoven is akkoord gegaan met grijze Piet; Nijmegen had de subsidie voor dit jaar al toegekend voordat er over nieuwe subsidievoorwaarden werd besloten, waardoor er dit jaar waarschijnlijk nog zwarte Pieten te zien zijn. Van de gemeentes die géén subsidievoorwaarde stellen, zegt ongeveer de helft wel gesprekken te voeren met lokale intochtcomités. Veel gemeentes nemen het standpunt in dat de landelijke lijn – van alleen roetveegpieten – gevolgd zou moeten worden, maar willen niets opleggen. De andere helft houdt zich helemaal afzijdig van de discussie.
“In 14 van de 53 gemeentes zijn tijdens de eerstvolgende intocht alleen roetveegpieten te zien
Toch komt dat niet altijd door gemeentelijke inmenging. De woordvoerder van gemeente Lelystad kon bijvoorbeeld kort zijn over de voorwaarden op hun subsidie van 7500 euro: die zijn er niet, en de gemeente mengt zich ook niet in de discussie. Toch heeft het intochtcomité besloten om vanaf dit jaar met alleen roetveegpieten verder te gaan. Zo ging het ook in Veenendaal, Zeist, Groningen, Helmond, Den Haag, Middelburg, Apeldoorn, Tilburg en Heerlen – al namen deze gemeentes wel actief deel aan de discussie. Sommigen gaven aan dat de comités overstag zijn omdat ze de landelijke intocht volgen; of omdat ze simpelweg een sinterklaasfeest willen waar iedereen zich thuis voelt.
Afdwingen kan dus wel
Alle gemeentelijke steun – het stadhuis als locatie, het ontvangst van de burgemeester én de jaarlijkse subsidie van ongeveer 3.000 euro – zou worden ingetrokken als Piet zwart zou blijven. De commissie stelde daarom ‘grijze Piet’ voor: om een beeld te geven, stuurde ze een foto van een piet met donkergrijze schmink en een pruik van kroeshaar. Raadsleden noemden het voorstel ‘flauw’ en de subsidie werd definitief ingetrokken. Pas daarna besloot de commissie om alleen roetveegpieten in te zetten.
Maar het was te laat: gemeente Arnhem wil niets meer met deze commissie te maken hebben. Er is een nieuwe groep vrijwilligers gevonden, wiens stichting subsidie krijgt om dit jaar een Sinterklaasfilm te maken in plaats van de intocht te organiseren; alle Pieten hebben hun natuurlijke huidskleur. De oude commissie wil bovendien een digitale intocht uitzenden – met roetveegpieten, zonder subsidie.
Dit jaar kwam een aantal intochtcomités plots met een nieuw voorstel: ‘grijze Piet’. Na jarenlange discussies leek het hen een goed ‘compromis’ tussen degenen het racisme van zwarte Piet, en de ‘herkenbaarheid’ van een roetveegpiet. In onder andere Leeuwarden, Dordrecht, Eindhoven en Breda werd grijze Piet voorgesteld en geaccepteerd door de gemeente.
Opvallend is dat Eindhoven juist dit jaar een motie had aangenomen dat zwarte Piet moest verdwijnen bij de intocht, óf ze zouden hun subsidie intrekken; het stadsbestuur van Breda had besloten dat ze Sinterklaas niet meer officieel zouden ontvangen, als er zwarte Pieten bij zijn. In Eindhoven werden zelfs een designer, communicatieadviseur en een make-upartiest ingeschakeld om een uiterlijk voor grijze Piet te vinden. De kosten kwamen op het bordje van de gemeente, zíj waren immers degenen die het einde van zwarte Piet hadden geëist. Gemeente Eindhoven heeft daarom nog eens 40.000 euro uitgegeven aan grijze Piet.
KOZP is niet onder de indruk: ‘De mogelijkheden die mensen aangrijpen om een racistisch feest in stand te houden is gênant’, schrijft de actiegroep in een statement. Er wordt namelijk nog steeds een poging gedaan om de hulpknechten een andere huidskleur dan wit te geven.
“Het intrekken van subsidies lijkt een effectief pressiemiddel
Er zijn ook steden die nog een stap verder gaan, door te zorgen dat álle Sinterklaasactiviteiten alleen roetveegpieten hebben. Utrecht geeft geen enkele vergunning meer voor feesten waar zwarte Piet aanwezig is; de Haarlemse gemeenteraad heeft, net als Den Haag, een motie aangenomen dat geen enkele festiviteit met zwarte Piet subsidie mag krijgen.
Wat houdt gemeentes tegen?
De gemeente Hengelo zegt gesprekken te voeren over het onderwerp, maar meldt ook dat “termen als ‘opleggen’ of ‘voorwaarden’ vooralsnog zeker niet aan de orde zijn”. Hengelo gaf vorig jaar 15.000 euro subsidie voor de intocht met zwarte Pieten. Alkmaar en Maastricht – die beiden ongeveer 2.500 subsidie geven – houden het ook bij gesprekken met de intochtcomités.
“Juichen we zwarte Piet toe, of zetten we ons in voor een racismevrij Sinterklaasfeest?
En zo zijn er tal van manieren waarop gemeentes het voortbestaan van zwarte Piet kunnen beïnvloeden: met de aanwezigheid van burgemeesters, vergunningen, subsidie of in elk geval een serieuze discussie. Als er volgend jaar fysieke intochten zijn, zullen er ongetwijfeld weer tienduizenden euro’s aan subsidiegeld worden uitgegeven aan intochten mét zwarte Piet. Steden als Arnhem, Nijmegen, Den Haag en Amersfoort hebben dit jaar laten zien dat dit een politieke keuze is. Een waar alle gemeentes, en zeker degenen die subsidie verlenen, jaarlijks voor staan: juichen we zwarte Piet toe, of zetten we ons in voor een racismevrij Sinterklaasfeest?
