Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
De Europese Unie wil migranten zoveel mogelijk tegenhouden aan haar buitengrenzen en ziet het liefst geen enkel bootje meer vertrekken vanaf de andere kant van de Middellandse Zee. Behalve op smokkelaars heeft Europa het nu ook gemunt op hulpverleners. Vrijwilligers op reddingsboten en mensenrechtenactivisten moeten op hun tellen passen.
Er is brede steun voor het hard aanpakken van smokkelaars die deze migratie ‘faciliteren’ en die mensen in brakke bootjes de zee opsturen. Volgens cijfers van de International Organisation for Migration (IOM) overleden sinds begin dit jaar al 498 mensen op zee. Maar een neveneffect van de bestrijding van smokkelaars is de criminalisering van hulpverleners die mensen op zee van de verdrinkingsdood redden.
“
Als we [de migranten] aan de Libiërs hadden overgedragen, zouden we onszelf dat nooit kunnen vergeven.
Twee weken geleden werd bijvoorbeeld
de boot van Proactiva Open Arms, een Catalaanse NGO, door Italiaanse autoriteiten in beslag genomen: de hulpverleners hadden het verzoek van Italiaanse en Libische autoriteiten genegeerd om 218 geredde migranten over te dragen aan de Libische kustwacht. Een Italiaanse aanklager wil zowel de schipper als de organisatie nu in staat van beschuldiging stellen wegens vermeende medeplichtigheid aan illegale migratie. Het is waar dat de hulpverleners niet deden wat de autoriteiten van hen eiste, maar zelf ziet de crew van Open Arms hun keuze als de enige moreel juiste. Zoals een van de bemanningsleden, Anabel Montes, in
The Guardian zei: “Als we [de migranten] aan de Libiërs hadden overgedragen, zouden we onszelf dat nooit kunnen vergeven.”
Judith Sunderland, vicedirecteur van Human Rights Watch (HRW) bij de afdeling Europa en Centraal-Azië, steunt hen volmondig in een artikel van HRW: “Het is pervers dat geprobeerd wordt de organisatie als crimineel te karakteriseren omdat hulverleners weigerden slachtoffers over te dragen aan de Libische kustwacht, wetend dat hen daar in detentiecentra mogelijk verkrachtingen en martelingen te wachten staan.”
HRW stelt dat de aanklacht de laatste is in een serie acties om NGO’s in diskrediet te brengen. De Siciliaanse aanklager die het onderzoek naar Proactiva Open Arms opende, zou vorig jaar verschillende organisaties uitgebreid beschuldigd hebben van betrokkenheid bij smokkelnetwerken. Later moest de aanklager toegeven daarvoor geen enkel bewijs te hebben.
Niet mensenlevens, maar migratiestop voorop
Niet alleen in Italië is sprake van criminalisering van hulpverleners. Journalist en mensenrechtenactivist
Helena Maleno moest 31 januari voor de Marokkaanse rechter verschijnen vanwege haar vermeende samenwerking met mensensmokkelaars. Maleno, die al vijftien jaar in Marokko woont, kreeg regelmatig telefoontjes van mensen op zee die in nood verkeerden, waarna ze hulpdiensten aanspoorde actie te ondernemen. Zo heeft ze waarschijnlijk honderden levens gered. Haar activiteiten werden al eerder door de Spaanse politie onderzocht. Die zaak werd echter gesloten, nadat het Spaanse hooggerechtshof in april 2017 besloot dat haar activiteiten geen criminele overtredingen behelsden.
“
Mensen als Helena redden dagelijks levens; zij maken onze wereld tot een waardige plek.
Nu blijkt dat haar dossier, de uitspraak ten spijt, door Spaanse autoriteiten is doorgespeeld aan Marokko. In de Spaanse krant
El Pais stelt Maleno: “Ik begrijp niet waarom de Spaanse politie het dossier waarin ik van mensensmokkel beschuldigd word, naar Marokko verstuurt nadat Spanje de zaak heeft gesloten. We moeten geen precedent scheppen waarin mensen die humanitair werk verrichten, van rechtswege bestookt kunnen worden.” In Spanje kan Maleno op veel steun rekenen. In een
petitie, ondertekend door 200 bekende Spanjaarden, wordt benadrukt dat het probleem bij het Europese beleid ligt, en niet bij hulverleners als zij: “Terwijl de koers binnen het Europese beleid van de Middellandse Zee een gemeenschappelijk graf heeft gemaakt, redden mensen als Helena dagelijks levens; zij maken onze wereld tot een waardige plek.”
In de aanklachten van Europese landen tegen hulpverleners schemert het doorgeslagen verlangen van de EU door om grenzen hermetisch af te sluiten. Niet de mensenlevens, maar de migratiestop staat voorop. Dat Europa de bescherming van mensenrechten niet serieus neemt, wordt ook vastgesteld in een artikel van de organisatie porCausa, waar Maleno voor werkt. De zuidelijke Spaanse grens is volgens de organisatie inderdaad een podium voor veel illegale handelingen, “maar geen enkele daarvan is gerelateerd aan Maleno’s activiteiten”. PorCausa noemt onder andere ‘collectieve verbanning, arbitraire aanhoudingen, mishandelingen en het niet in acht nemen van kinderrechten’ als de werkelijke problemen waar autoriteiten zich op zouden moeten richten. PorCausa stelt dat met het dagen van hulpverleners een nieuwe grens wordt overschreden.
Via de hashtag #DefenderAQuienDefiende (bescherm de beschermers) eisen mensen van de Spaanse regering dat zij Maleno helpt bij haar rechtszaak in Marokko. Onder dezelfde hashtag wordt nu ook aandacht gevraagd voor de beschuldigingen tegen Open Arms.
