Ik moet vluchten, wat neem ik mee?

Een grote foto van Betaree hangt hier tussen andere foto’s in het kader van de tentoonstelling Things That Matter. Wat neemt iemand mee op de vlucht om zich thuis te voelen? Things That Matter gaat over voorwerpen en culturele aspecten die een grote persoonlijke betekenis hebben. Voor een klimaatactivist en bewoner van de Marshalleilanden is dit bijvoorbeeld een gevlochten mandje. Door de stijgende zeespiegel zal haar Marshalleiland binnenkort verdwijnen. Het mandje is dan het enige tastbare overblijfsel van haar cultuur. Een Mexicaan die vluchtte voor bendegeweld en illegaal de grens met de Verenigde Staten overstak nam een handschoen mee. De handschoen woog wel vijf kilo en wordt gebruikt bij het balspel pelota mixteca: “als ik dit speel voel ik me thuis”, zegt hij.

Voor Betaree zijn het zijn sleutels. Tweeënhalf jaar geleden vluchtte hij vanuit de Syrische stad Aleppo naar Nederland. Aan de sleutelbos hangen sleutels van zijn ouderlijk huis in Aleppo, zijn flat en zijn fotowinkel in Damascus. Ook de sleutels van het magazijn van de winkel en zijn auto hangen aan de bos. De flat staat er inmiddels niet meer, platgebombardeerd. Of de rest nog overeind staat weet Betaree niet.

Om dezelfde reden bewaarde hij zijn sleutels goed. Hij steekt zijn hand in zijn borstzak en haalt er een geplastificeerd kaartje uit. “Kijk, deze stomme kaart is mijn vluchtelingenkaart van de UNHCR. Er staat op dat ik oorspronkelijk uit Palestina kom.” Betaree heeft geen Syrisch paspoort. “Als ik zonder deze kaart naar Nederland was gekomen, was ik niemand.” Op zijn Nederlandse identiteitskaart staat dat hij ‘stateloos’ is. Dat geeft hem het gevoel een soort zigeuner te zijn. Maar de sleutels geven hem houvast: het bewijsmateriaal dat hij in Syrië woonde.

De dialoog gaat hij wel aan. Laatst nog, hij rookte een jointje met een jongen, het was een relaxte sfeer. Hij bleek PVV te stemmen en zei op een gegeven moment heel rustig dat hij eigenlijk zou willen dat Betaree terugging naar zijn land. “Prima, vraag de Nederlandse overheid mij alsjeblieft naar Nazareth te brengen, mijn stad.” Hij grijnst: “Hij was eerst heel ontspannen, maar opeens schrok de jongen toch erg, hij had er niets op te zeggen”.

Betaree is actief, heeft veel energie en spreekt zich uit over wat hij wel en niet wil. Maar niet iedereen heeft volgens hem de middelen om dit ook te doen. Zij kunnen niet zomaar naar een tentoonstelling in het Tropenmuseum. De normale, simpele mensen, noemt hij ze. “Zij hebben ook hun sleutels, net als ik.” Het doet hem daarom goed dat er aandacht aan zijn vluchtverhaal wordt besteed. “Mijn verhaal staat ook voor hun verhaal.”