Mensenrechten

‘Ik wil begrijpen waarom mensen deze risico’s nemen’

Migratie houdt niet alleen de samenleving en de politiek bezig, maar ook de wetenschap. In het hoogoplopende debat worden academici vaak overschreeuwd. Reden voor Jessica Maas om het oor te luister te leggen bij de wetenschap.

Door 1 maart 2019
migratie
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Maria Shaidrova.
Waarom laten migranten alles achter? Waarom kiezen ze keer op keer voor levensgevaarlijke routes? Hoe ervaren zij de risico’s van de reis? Hoe worden deze risico’s onderling gedeeld?

Het zijn vragen als deze die antropoloog Maria Shaidrova (25) hoopt te beantwoorden met haar onderzoek naar gevaarlijke migratiepatronen tussen Eritrea en Nigeria met Europa.

De onderzoeksaanvraag voor haar promotieonderzoek werd beloond met een prestigieuze beurs in het kader van het NWO Programma Onderzoekstalent. Van de 71 aanvragen werden er in 2018 28 gehonoreerd. Shaidrova is een van de vier onderzoekers van Tilburg University die de beurs heeft ontvangen. Dit stelt haar in staat om het komende anderhalf jaar veldwerk te doen in Eritrea, Nigeria, Soedan, Niger en Italië. Ze hoopt een klein aantal mensen op verschillende plaatsen tijdens hun reis te ontmoeten. “Het gaat me niet om de grote aantallen, maar ik wil graag de diepte in. Wat verandert er onderweg, hoe worden de risico’s bezien, is het alles waard? Dat laatste ook in de wetenschap dat bijvoorbeeld 80 procent van de asielaanvragen uit Nigeria in de EU wordt afgewezen.”

Becky's reis

Het was de documentaire Becky’s Journey van de Deense onderzoeker Sine Plambech, over het leven van een jonge Nigeriaanse vrouw op weg naar Europa, die Shaidrova een paar jaar geleden deed besluiten zich te richten op de beslissingen van migranten. “Becky is een vrouw die onderweg zoveel tegenslagen tegenkomt – ze verliest haar beste vriendin – en het toch blijft proberen. Zonder succes. Het kost haar haar leven.”
“

Misschien maakt de gemeenschap dat terugkeren geen optie is?

In haar onderzoek betrekt Shaidrova ook de achterblijvers erbij, de gemeenschappen die soms veel geld stoppen in de reis van de migranten. Shaidrova: “Een reis kost misschien wel 8.000 euro. Het is niet dat je zomaar op een dag je tas oppakt en vertrekt. Maar misschien maakt de gemeenschap wel dat terugkeren geen optie is?”

In hoeverre speelt bovendien de cultuur een rol, vraagt ze zich hardop af. Shaidrova deed voor haar masterthesis aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek in haar thuisland Oekraïne, dat meer dan 1,5 miljoen binnenlands ontheemden (internally displaced persons) telt. Ook daar sprak ze met migranten over hun motieven, over hun identiteit en hun keuzes.

“

De misverstanden in het migratiedebat zijn zo groot. Niet iedereen wil naar Europa

“Waarom trekken er relatief weinig mensen uit Oekraïne naar Europa? En dat geldt bijvoorbeeld ook voor Congo. Wat maakt het verschil met andere landen waaruit wél veel mensen naar Europa vertrekken?” Ze heeft zoveel vragen. Juist door de motieven van migranten uit Eritrea en Nigeria te vergelijken, hoopt de antropoloog antwoorden te vinden. “Er is wel onderzoek gedaan naar motieven en risico’s maar ik hoop door mijn vergelijkend onderzoek in twee landen, nog meer te weten te komen. Ik wil de mensen graag een stem geven. De misverstanden in het migratiedebat zijn zo groot. Niet iedereen wil naar Europa toe. Niet iedereen vertrekt zomaar, en mensen laten zich ook door gebeurtenissen onderweg leiden.”

Dynamiek

Migratie gaat ook vaak niet lijnrecht van A naar B. “Het is een dynamiek. Onderweg – misschien beïnvloed door trauma’s, door verscherpte grenscontroles, door allerlei omstandigheden, worden er beslissingen gemaakt.” Shaidrova maakt daarom niet graag het onderscheid tussen ‘gedwongen’ en ‘vrijwillige’ migratie. “Natuurlijk zijn er acute situaties, maar ook dan vlucht iemand in de meeste gevallen naar een grotere stad in het eigen land. Pas later wordt de beslissing gemaakt om bijvoorbeeld een reis naar Europa te wagen. We zien niet voor niets veel Syrische mannen eerst alleen arriveren. Daarna volgen de kinderen. Dus er is nog altijd een keuze en een bepaalde risicoanalyse gemaakt.”
In het huidige migratiedebat mist ze de dialoog tussen pers, beleidsmakers en wetenschappers. “Er is zoveel kennis uit onderzoek. Over motieven, maar ook over de kosten. Ik begrijp persoonlijk nog steeds niet waarom er zoveel wordt geïnvesteerd om mensen tégen te houden. Terwijl we weten dat dat niet werkt en alleen maar tot meer slachtoffers leidt.” Ze wijst erop dat veel migranten uit Mexico na strenge grenscontroles door de VS juist besloten om definitief naar de VS te vertrekken. “Het zou bijvoorbeeld heel anders zijn wanneer migranten seizoensarbeid zouden kunnen doen in Europa. Daar zouden veel mensen voor kiezen. Of als mensen hun asielaanvraag vanuit een ander land, buiten Europa, kunnen doen, daar voorkom je veel slachtoffers mee. Maar dat zijn oplossingen die geen gehoor vinden.”

Verstaan

Niet alleen buiten de wetenschap bestaan communicatieproblemen, maar ook daarbinnen. Binnen de wetenschap verstaan academici uit verschillende disciplines elkaar vaak niet, vertelt ze. “Ik val in Tilburg onder het International Victimology Institute Tilburg (Intervict), een multidisciplinair programma dat weer onder de rechtenfaculteit valt en daar ben ik erg blij mee. Juristen kijken bijvoorbeeld zo anders naar landsgrenzen dan antropologen en sociologen. We spreken bijna een andere taal. Ook een beleidsmaker gaat straks echt niet mijn vijftig pagina’s antropologische observaties lezen. Maar ik hoop wel dat hij of zij wat kan met mijn bevindingen.” Shaidrova investeert daarom tijd in het leren begrijpen van de ‘taal’ van haar rechtencollega’s. “Ik wil graag samen met een rechtencollega een stuk schrijven over mijn bevindingen. Met een juridische én een antropologische bril.”
“

Met een documentaire kun je echt de dialoog aanwakkeren. Dat is mijn grote droom

De gedreven onderzoeker hoopt op die manier met haar onderzoek meer impact te maken en heeft inmiddels ook contact gelegd met jonge documentairemakers die met haar mee op reis willen. “Een documentaire maakt toch meer indruk, ook voor het grotere publiek. Met een documentaire kun je echt de dialoog aanwakkeren. Dat is mijn grote droom.”

‘Het kind heeft nooit een eigen plek in het migratierecht gekregen’

Gericht op terugkeer, tegen elke prijs

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons