Volgens conservatieve schattingen is één op de tien Europeanen verwekt in een bed van IKEA. Het ‘platte-pak-en-doe-het-zelf-meubelconcept’ van IKEA houdt de prijzen voor klanten laag en heeft van IKEA een gigantisch verkoop-succes gemaakt, dat over de hele wereld op designscholen en bedrijfsopleidingen wordt bestudeerd. Voor sommige mensen is IKEA het paradijs, voor anderen is het de hel. Maar hoe je het ook wendt of keert, IKEA’s wereldwijde merk en succes zijn gebouwd op een aantal nare geheimpjes.
De wereldwijde gigant in goedkope Scandinavisch-ontworpen woninginrichting is geen gewoon bedrijf: het is ‘s werelds grootste goede doel, het krijgt geheime belastingvoordelen en is, ondanks zijn Zweeds roots, juridisch gezien een Nederlands bedrijf. Centraal in de structuur van IKEA is de in Nederland gevestigde stichting INGKA Foundation, de juridische eigenaar van de IKEA Groep (en dus het leeuwendeel van de winkels).
[[{“fid”:”32723″,”view_mode”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_halve_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”IKEA, Dean Shareski”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”IKEA, Dean Shareski”},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_halve_breedte media-element file-file-styles-artikel-halve-breedte”,”id”:”styles-4-0″}}]]
Gehaktballetjes
IKEA is opgericht door de notoir zuinige Ingvar Kamprad, die zelfs het aantal gehaktballetjes per bord in IKEA-cafés aftelde. Hij ontvluchtte zijn geboorteland Zweden in de vroege jaren zeventig vanwege het progressieve belastingstelsel daar, en woont al meer dan veertig jaar in fiscaal ballingschap in Zwitserland. Het IKEA-imperium, met zijn onroerend goed, bank- en andere diensten, hotels, en de IKEA-warenhuizen, heeft van Kamprad de grootste meubelverkoper en de rijkste Europeaan gemaakt. Ook hoort hij bij de acht rijkste personen ter wereld; zijn persoonlijke vermogen wordt geschat op $ 42,9 miljard.
De hoekstenen van de drie pijlers onder IKEA zijn gevestigd in drie belastingparadijzen: Liechtenstein, Nederland en Luxemburg.
Bizar zakelijk model
IKEA heeft een geheimzinnige en gecompliceerde zakelijke constructie met een uitgebreid wereldwijd netwerk van stichtingen, holdings, bedrijven en trusts, die zijn georganiseerd in drie grote conglomeraten. De hoekstenen van elk van deze drie pijlers onder IKEA zijn gevestigd in drie belastingparadijzen: Liechtenstein, Nederland en Luxemburg.
In Nederland hangt het bizarre zakelijke model van IKEA op een fiscale constructie waarbij het moederbedrijf van de IKEA-groep, INGKA Holding, in handen is van de Stichting Ingka Foundation. Deze constructie zorgt ervoor dat het winstgevende bedrijf IKEA juridisch gezien de status heeft van een non-profit organisatie die ‘zich inzet voor de promotie en ondersteuning van innovatie op het gebied van architectuur en ontwerp’. Waarom dat een kwalijke zaak is? Met belastinginkomsten kunnen overheden zorgen voor infrastuctuur en publieke diensten, zoals onderwijs en gezondheidszorg. Wanneer bedrijven weinig tot geen belasting betalen, komt het erop neer dat individuen en eerlijke bedrijven het verschil moeten maken en eigenlijk multinationals sponsoren.
Sweetheart deals
Kamprad, die de stichting in 1982 in Leiden opzette, en die bijna nooit met de media praat en zeer teruggetrokken leeft, vertelde in 2011 aan Zweedse journalisten dat ‘fiscale efficiëntie een natuurlijk onderdeel is van de low-cost culture van het bedrijf’. Uit de gelekte documenten van één van ’s werelds grootste accountantskantoren, PricewaterhouseCoopers (PwC), blijkt hoe Luxemburg aan IKEA (en aan 342 andere internationale bedrijven) zogenaamde sweetheart deals aanbood: geheime belastingregelingen om wereldwijde winsten via Luxemburg te laten lopen.
Ten minste één van de sweetheart deals tussen IKEA en de Luxemburgse fiscus werd gemaakt onder Junckers leiding
Het ontmaskeren van deze gelekte documenten, door ngo’s en onderzoeksjournalisten vorige maand, leidde tot een spoeddebat in het Europees Parlement over de geloofwaardigheid van de nieuwe president Jean-Claude Juncker. Hij was, als minister-president in de periode 1995 – 2003 de dominante politieke kracht in Luxemburg. Ten minste één van de sweetheart deals tussen IKEA en de Luxemburgse fiscus werd gemaakt onder Junckers leiding.
Deze geheime Luxemburg-deals, die werden ondertekend door het groothertogdom, laten zien hoe bedrijven als IKEA honderden miljarden dollars konden wegsluizen door middel van ingewikkelde juridische en boekhoudkundige structuren. En hoe ze de winsten konden verplaatsen van landen met ‘hoge’ tarieven, naar landen met lage belastingtarieven. Een tweede serie van gelekte boekhoudkundige documenten werd op 9 december publiek.
Illegale staatssteun
Deze documenten maken het Juncker en zijn toekomst bij de Europese Commissie uiterst moeilijk. Zeker nadat het voormalige hoofd belastingen bij Amazon verklaarde dat, toen Juncker premier en minister van Financiën in Luxemburg was, hij zich gedroeg als een ‘zakenpartner’ van Amazon, en dat hij aanbod om ‘problemen’ voor het bedrijf op te lossen.
De sweetheart-deals die Luxemburg Amazon aanbood lijken zo genereus dat de Europese Commisssarissen die de zaak onderzoeken, zeggen dat de onbelaste winsten eigenlijk illegale staatssteun zijn.
