In de put praten

Vorige week kwamen lidstaten van de Verenigde Naties bijeen in Marrakesh om wel, maar toch niet officieel, akkoord te gaan met het Global Compact on Safe Orderly and Regular Migration. Op 19 december stemt de Algemene Vergadering van de VN in New York officieel in met het onderhandelingsresultaat, maar in Marrakesh lichtten premiers en ministers een voor een hun steun toe.

Het Global Compact herinnert de wereld er nog eens aan dat migratie een blijvend fenomeen is en dat migranten rechten hebben op basis van allerlei internationale verdragen. Het Compact roept lidstaten van de VN op die rechten te respecteren en nationaal beleid te maken om migratie in goede banen te leiden. Een aantal Europese lidstaten zagen het Compact – onterecht – als inmenging in hun nationale aangelegenheden.
Movement schreef hier eerder over.

Ik was er wel, als onderdeel van een delegatie van negen europarlementariërs. En de Europese Commissie was er ook. Europese lidstaten vertegenwoordigen zichzelf bij de Verenigde Naties, maar laten de onderhandelingen voor resoluties en verdragen steeds vaker aan de Europese Commissie over. Wel zo makkelijk, want achtentwintig losse meningen hebben minder impact dan een gezamenlijke.

Toen ik in september 2016 – nu dus ruim twee jaar geleden – de New York Declaration las, dat het startpunt vormde voor de onderhandelingen over het Compact, was ik teleurgesteld: mooie woorden, maar vergeleken met bestaande verdragen niks nieuws. En on top of that: het was niet bindend. De Europese onderhandelaars kwamen verschillende keren in het Europees Parlement verantwoording afleggen over de behaalde resultaten in New York. In die sessies werd helder dat ook zij tegen bindende afspraken waren. Ik schoof het Compact terzijde als weinig omvattend.

Ik zit met ambassadeur Hilale, de hoogste vertegenwoordiger van Marokko bij de VN, in een soort pop-up restaurant op het terrein van de VN-conferentie. Arbeidsmigranten uit Sub-Sahara-Afrika serveren zoete glaasjes thee. “De Europese Unie wilde in 2016 een Global Compact voor vluchtelingen”, vertelt hij. “Maar wij, Marokko en Afrikaanse landen, wilden afspraken over migranten.”

Ambassadeur Hilale wil graag vertellen over de strategische zet die zijn regering deed op het moment dat Europese regeringen in paniek raakten toen Syrische vluchtelingen vanaf de zomer van 2015 via de Griekse eilanden en de westelijke Balkan in Noordwest-Europa aankwamen.

Tot die tijd viel met Europa niet te praten over gereguleerde migratie. Tunesische jongemannen die na de vlucht van president Ben Ali in 2011 via Italië naar Frankrijk wilden, vonden bij Ventimiglia een gesloten grens tussen die twee landen. Terwijl de Arabische Lente uitbrak hielden Europese lidstaten zich bezig met een spelletje onderling afschuiven. Ze trokken zich terug uit het internationale debat over migratie, zoals over waar Marokko haar burgers graag in Europa wil kunnen laten werken. De zogenaamde vluchtelingencrisis maakte migratie het onderwerp waar Europese landen het met internationale partners over wilden hebben. Met name hoe migratie tegen te hou-den en mensen terug te sturen. Maar dat leidde er ook toe dat Afrikaanse landen de eigen inzet, bijvoorbeeld rondom arbeidsmigratie, konden inbrengen.

In Marrakesh probeerde de Europese Commissie te redden wat er te redden valt. Er werd druk geschaafd aan een stemverklaring voor New York, zodat de Europese lidstaten niet allemaal hun eigen inlegvelletje gaan voorlezen waarin ze de door Guterres ontkrachtte mythes nog eens tevoorschijn halen.