IND gelooft (ondanks bewijs) verhalen van gevluchte Egyptenaren niet

Hij sliep een week op straat in Alkmaar nadat de rechter zijn asielverzoek had afgewezen. Met geld uit Egypte over laten komen huurde hij korte tijd een appartement in Amsterdam; toen dat geld op was, vond hij een paar weken onderdak bij landgenoten in de stad. Ze durfden een illegaal eigenlijk geen onderdak te verlenen, zodat Mahmoud naar Duitsland vluchtte. Aangezien hij zijn vingerafdrukken al in Nederland had moeten afgeven, was ook dat geen oplossing. Maar wat moest hij dan?

Betiteld als terrorist

Voor onze afspraak kwam Mahmoud speciaal terug naar Nederland. Binnen een uur was me duidelijk dat alles klopte wat hij de IND had verteld: hij werd gezocht en als terrorist betiteld. Ik vond zijn naam, de valse beschuldigingen en het vonnis in een mum van tijd op internet. Hij stond zelfs vermeld in een lijst van kopstukken van de Moslim Broederschap, waar hij helemaal geen lid van is. Dat laatste klonk akelig bekend: vrijwel iedereen die kritiek heeft op het regime, wordt van lidmaatschap van de Moslim Broederschap beschuldigd – ook christenen.

Mahmoud had drie weken vastgezeten, was gemarteld en weer vrijgelaten, nadat een politieagent had getuigd dat hij niets fout had gedaan. Toen kreeg hij een telefoontje van een advocaat dat hij weer gearresteerd zou worden. “Ik heb je dossier onderaan de stapel gelegd, maar vertrek nu”, kreeg hij te horen. Mahmoud vond een mensensmokkelaar – hij kon uiteraard niet langer op de normale manier het land uit – en ging via Alexandrië met pick-ups de woestijnen van Libië door. Hij hoopte in Tripoli te kunnen blijven, maar daar bleek het te gevaarlijk te zijn voor buitenlanders; hij belandde via een tweede smokkelaar in Nederland.

Ik verwees Mahmoud naar een advocaat en gaf die het bewijsmateriaal uit de Egyptische media dat ik had verzameld; de advocaat diende een herhaald asielverzoek in. Binnen een paar dagen had Mahmoud een verblijfsvergunning. De IND en de rechter zaten dus fout. Excuses heeft hij niet gekregen.

Meerdere gevallen als Mahmoud

Inmiddels ben ik meerdere Egyptische asielzoekers zoals Mahmoud tegengekomen: mensen van wie eenvoudig valt te achterhalen dat ze serieus worden bedreigd. De IND beweert dat ze liegen en wijst hun asielverzoek af.

Neem Yasser. Over hem hoorde ik ongeveer twee jaar geleden voor het eerst. Yasser was ernstig ziek, maar durfde een ontmoeting met mij niet aan. Wie weet werkte ik wel voor de Nederlandse overheid. Nadat hij me in een talkshow op Al-Jazeera over de persvrijheid in Egypte had gezien, vatte hij moed en spraken we af.

Yassers broer Hani werd in januari 2014 doodgeschoten door de Egyptische veiligheidsdiensten aan de vooravond van een demonstratie ter herinnering van de Egyptische revolutie. Drie andere broers waren al eerder op de vlucht geslagen. Al-Jazeera maakte een uitzending over de dood van broer Hani en de familie.

Via mensensmokkelaar naar Nederland

Yasser vertelt over zijn vlucht uit Egypte, eind december 2013. Hij betaalde een Egyptische mensensmokkelaar 4000 dollar voor de reis per vissersboot naar Jemen. Zijn vrouw en kinderen bleven in Hosh Eissa achter. In Jemen vond hij een tweede mensensmokkelaar. Yasser zei dat hij via Qatar naar Zuid-Afrika wilde, en betaalde de smokkelaar 10.000 dollar. Toen bleek dat die een visum voor Nederland voor Yasser had geregeld. “Als je niet naar Europa gaat, lever ik je uit aan de Egyptische ambassade hier”, zou de mensensmokkelaar hebben gedreigd. Het geld was al betaald, de smokkelaar had zijn paspoort: Yasser had geen keus.

Eenmaal hier vroeg Yasser asiel aan en legde uit dat hij in Egypte werd gezocht. De IND geloofde hem niet en meende dat het vonnis fake was; de rechter oordeelde overeenkomstig. Omdat Yasser zich verzette tegen uitzetting naar Egypte werd hij in de gevangenis in Rotterdam gezet, waar hij vier maanden vastzat. Hij begon een hongerstaking en werd bij de Pauluskerk in Rotterdam gedumpt. “Hij zat af en toe met zijn hoofd op tafel te bonken, uit pure wanhoop”, vertelt Sjany Middelkoop van de Pauluskerk.

Verward door problemen

Yasser klinkt nu licht verward en slikt medicijnen. Zijn problemen groeien hem boven het hoofd. Hoe moet zijn gezin in Egypte het hoofd boven water houden? Ze hadden een winkeltje, maar dat moest twee maanden geleden dicht. “Een paar weken geleden vonden we Yasser beneden we aan de trap, we dachten dat hij dood was”, vertelt Sjany.

Yassers zaak werd voorgelegd aan Gamal Eid, een van Egyptes topadvocaten op het vlak van mensenrechten. De Nederlandse ambassade werkt regelmatig samen met Eids kantoor, Arab Network for Human Rights Information (ANHRI). “Hij heeft een jaar gevangenisstraf opgelegd gekregen”, concludeerde Eid na een onderzoek.

Zoekgeraakt verzoek en nieuw oordeel

Later bleek dat Yassers herhaald verzoek was zoekgeraakt bij de IND (of nooit was ontvangen). Yasser kreeg een nieuw gesprek. Opnieuw viel het oordeel negatief uit: fake. Op het zijn vonnis had de Egyptische rechtbank een van zijn middelnamen overgeslagen, zodat er drie in plaats van de in totaal vier stonden – een vergissing die in Egypte om de haverklap plaatsvindt. Ook hadden we een jurist naar de rechtbank in Hosh Eissa gestuurd, om daar persoonlijk navraag te doen. Ja, er lag een politiek vonnis, en ja, het ging echt om Yasser. “Hij wordt naar alle waarschijnlijkheid op de luchthaven opgepakt. Hij wordt in ieder geval gezocht.” De IND schoof dit alles terzijde, en stelde in haar beschikking dat Eid zijn conclusie niet had onderbouwd.

“Ik heb de echtgenote van de heer (naam bekend bij de redactie, red.) ontmoet tijdens een gepland bezoek aan ons kantoor in Cairo. Zij bracht een aantal officiële documenten mee die bewijzen dat haar echtgenoot een gevangenisstraf heeft en wordt beschuldigd, – samen met een aantal familieleden – van ten laste leggingen in een gepolitiseerde zaak. Daarom, sturen we onze email om de echtheid van deze claims aan te tonen” – Citaat uit het rapport van Gamal Eid.