Invoering sharia in Atjeh is voorbeeld voor heel Indonesië

Op een muurtje van een openbare school in Padang, de hoofdstad van West-Sumatra, giechelt een groepje gesluierde meiden als een van hen de hoofddoek afdoet. “Ik ben een christen dus waarom zou ik”, zegt de puber stoer. Haar vriendin, een moslima, geeft haar groot gelijk. Maar op het schoolplein adviseert onderwijzeres Elisabeth het christelijke meisje zich aan de regels te houden. Volgens de lokale wet dient iedere vrouw de sluier te dragen. Wie dat niet doet dreigt van school te worden gestuurd of krijgt een onvoldoende op haar rapport.

Christenen
De hoofddoekenwet leidt tot grote verontwaardiging vooral onder christenen in Padang. “We zijn tegen de sluier. We hebben geen keus. Voor onze vier dochters is privé onderwijs te duur. De openbare school is gratis”, zegt een moeder die alleen op basis van anonimiteit wil praten.

Maar in de moskee van Padang begrijpt geestelijk leider Zainal Tazar van de grootste gematigde moslimorganisatie Nahdlatul Ulama de woede van deze moeder niet. Moslims zijn in in de meerderheid (88,2 %). “In de Koran staat dat vrouwen de hoofddoek dienen te dragen. Ook op alle openbare scholen moet verplicht de sluier worden ingevoerd. We vragen niet-moslims onze wet te volgen. Ze zijn in de minderheid en dienen zich aan ons aan te passen.”
 
Padang is niet de enige regio in Indonesië waar het lokale bestuur moslims en niet-moslims op openbare scholen verplicht de hoofddoek te dragen. Onderzoeker Andreas Harsono van Human Rights Watch vertelt dat op twintig procent van alle publieke scholen in heel Indonesië de sluier al is ingevoerd. De regelgeving druist in tegen de grondwet. “Er bestaat in dit land een strikte scheiding tussen religieuze en overheidsscholen. Openbare scholen behoren vrij te zijn van religieuze symbolen”, stelt Harsono. Hij zag tot zijn grote schrik vrouwen in Gorontalo, in de kop van Noord Sulawesi, en op het eiland Bima, voorbij Bali, zelfs in een nikab, een gezichtsbedekkende sluier. In de satellietstad Tangerang buiten de hoofdstad Jakarta geldt al een alcohol- en gokverbod.  

Volgens Human Rights Watch kopiëren steeds meer Indonesische regio’s Atjeh. Deze noordelijkste provincie mocht als eerste de sharia, islamitische wetgeving, invoeren. Dat was na de verwoestende tsunami in 2004. Voor deze natuurramp bestond er al een kwart eeuw oorlog. Rebellen van de Beweging voor een Vrij Atjeh, GAM, streden voor onafhankelijkheid. De tsunami dwong beide partijen aan de onderhandelingstafel. Als vredesgebaar mocht Atjeh zichzelf de islamitische regio Nanggroe Aceh Darussalam noemen met vergaande autonomie.

Human Rights Watch
Vanuit Atjeh verspreidt de sharia over Indonesië. Meer dan 113 regio’s, eenvijfde van het land, kopiëren deels de Atjese sharia blijkt uit een recent rapport van Human Rights Watch. Zij hebben niet de speciale status zoals Atjeh. Maar wel een lichtere vorm van autonomie. De geestelijke leider Zainal Tazar uit Padang bevestigt dat er gesprekken in het lokale parlement worden gevoerd over de sharia. De moslimleider is onlangs met een bestuursdelegatie naar Atjeh geweest. Tazar vindt dat heel Indonesië in een islamitische staat met islamitische wetgeving moet veranderen.

“Atjeh is duidelijk het schoolvoorbeeld. Bij terugkomst voeren regionale leiders strakke islamitische regels in”, vertelt onderzoeker Hartono. Jakarta had nooit de sharia in Atjeh mogen toestaan. “De lokale leiders misbruiken de islamitische wetgeving. Ze hebben helemaal geen oprechte religieuze gevoelens. Ze zien hoe je met de sharia het volk kunt manipuleren.”

Hartono heeft gelijk. Sinds er sharia in Atjeh bestaat patrouilleert de hele dag de religieuze politie. Die moet er op toezien dat vrouwen de sluier dragen, geen strakke spijkerbroek aan hebben of wijdbeens op de bromfiets zitten. In koffiehuizen controleren ze of mannen niet gokken of alcohol drinken. Ze openen laptops van jongeren om te zien of ze computerspelletjes hebben. Wie wordt betrapt, riskeert een publieke afranseling met de zweep. Homoseksuelen hebben het zwaarst. Op mannenliefde staat honderd stokslagen.

In de regio’s mogen de bestuurders met een jaloerse blik naar de sharia in Atjeh kijken, de lokale bevolking in deze noordelijkste provincie gruwt van deze onmenselijke wet. Het volk voelt zich verraden. Vooral de rebellen die voor vrijheid vochten.”We hebbben zoveel ellende meegemaakt. Eerst de oorlog, daarna de tsunami. We snakken naar vrede en gerechtigheid”, klinkt het verontwaardigd uit de mond van de ex-rebel Anita (28). Op haar schoot zit haar dochtertje van een half jaar. Ze vertelt over haar jaren in de jungle waar ze als rebel van de Beweging voor een Vrij Atjeh (GAM) met geweld tegen de Indonesische bezetters streed. In de voetsporen van de beroemdste verzetsheldin Cut Nyak Dien die 25 jaar tegen de Hollandse bezetters vocht. Tot 1900, toen lijfde het koloniale bestuur het sultanaat Atjeh in. “Atjeeërs stond toen bekend als vrome moslims. Maar op afbeeldingen droeg deze Cut geen sluier.”

De bevolking ervaart de sharia als een steeds groter wordend monster. Politieke leiders misbruiken de religieuze wet om hen te onderdrukken, vindt ook Rosmidar van de actiegroep Bungeong Jeumpa. Die komt op voor de rechten van vrouwen. “Het is zeer teleurstellend, maar onze voormalige vrijheidstrijders die nu in de politiek zitten, verschuilen zich achter de sharia om hun tekortkomingen te verbloemen. De economie staat er beroerd voor. De werkloosheid onder jongeren is hoog. De corruptie is enorm.” Rosmidar vertelt dat sinds vrouwen met rokken in een amazonezit op de bromfiets moeten zitten, er heel wat ongelukken gebeurden. Ze vielen van het voertuig met hun zware boodschappentassen of hun kleding kwam tussen de spaken.  

Verzet
In Padang, West-Sumatra verzetten vrouwenbewegingen zich met klem tegen de komst van de sharia. Voor activiste Aida Gazali staat de sluier symbool voor het opkomende moslimfundamentalisme. Als hoofd van de katholieke vrouwenbeweging van Padang vergadert ze regelmatig in een overheidsgebouw. Dan wordt zij ook geacht de sluier te dragen. Want niet alleen op scholen is de hoofddoekenwet van kracht. Ze vertelt dat het ambtenarenapparaat in Padang tegenwoordig uit moslims bestaat. Christenen worden niet meer aangenomen. Op straat is nauwelijks nog een ongesluierde vrouw te bekennen. De katholieke Aida Gazali spreekt van ‘Pakistanisatie’ in West-Sumatra waar de sluier vrouwen muilkorft. “De hoofddoekenwet is politiek. De rechtspositie van vrouwen is in het geding.”

De tegenstanders van de sharia wetgeving in Atjeh hebben president Joko Widodo, zelf een gematigde moslimleider, gevraagd in te grijpen en de religieuze wetten terug te draaien. De wet leidt tot steeds meer dodelijke slachtoffers. Rosmidar van de actiegroep Bungeong Jeumpa vertelt het relaas van een zestienjarig meisje dat onlangs door de religieuze politie werd gearresteerd. De aanklacht luidde prostitutie. Ze kon de zweepslagen die ze – zonder enig proces – kreeg niet verwerken. De volgende ochtend vond haar moeder haar dood in haar slaapkamer. Ze had zichzelf uit schaamte opgehangen. Volgens Rosmidar hebben in de afgelopen tijd verschillende Atjeërs zichzelf van het leven beroofd nadat ze door de religieuze politie vaak onterecht werden opgepakt en afgeranseld. Ze ontvangt steeds meer klachten van meisjes die door de politie op het politiebureau werden verkracht. “De sharia is hypocriet. De politieke leiders die met zweepslagen ons moraliteit willen bijbrengen, reizen zelf naar Jakarta af voor drank en vrouwen. Voor de vrede in Atjeh moeten we deze wet afschaffen.”

Foto’s: Wilma van der Maten