Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Update van de redactie, 27 augustus 2020:
Brenton Tarrant, de rechts-extremistische terrorist die in maart 2019 een aanslag pleegde op twee moskeeën in Christchurch, Nieuw-Zeeland en daarbij 51 mensen vermoordde, is veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf zonder kans op vroegtijdige vrijlating. Dat heeft de rechter vandaag besloten. Het is de eerste keer in Nieuw-Zeeland dat deze maximale straf wordt opgelegd.
De rechter noemde de daden van Tarrant in het vonnis “kwaadaardig” en “onmenselijk”. De Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern reageerde door te zeggen dat Tarrant een leven lang “complete en uiterste stilte” verdient. “Dit is een misdaad in Nieuw-Zeeland die nooit eerder is voorgekomen. Daarbij past een straf die we nooit eerder hebben gezien.”
Vanochtend drong een man een moskee binnen om in het wilde weg te schieten. Om te moorden. Zoals gebruikelijk is in een moskee, werd hij waarschijnlijk ontvangen met de vredesgroet: Salaam.
Even voelde Nieuw-Zeeland zo dichtbij dat ik mijn telefoon met dit nieuws erop wegstopte en mijn bed niet uit wilde. Thuis is het tenminste veilig. Of nou ja, dat zou het moeten zijn. Want meteen dacht ik ook aan Urk, waar deze week honderd mannen bij een gezin binnenvielen, de gezinsleden molesteerden, onderwijl ‘Geertje Wilders’ scanderend.
Dat voelde toen zo dichtbij dat ik mijn bed en huis uit wilde, weg. Maar waar ga je naartoe, als het heilige en veilige niets waard blijkt te zijn? Als de plekken waar wordt gezocht naar God en liefde door haat worden aangevallen? Als de dreiging van extreem-rechts niet voldoende serieus wordt genomen door politiek en media, met alle gevolgen van dien?
Bel Baudet maar
Hoe bepaalde media omgaan met aanslagen als deze, is veelzeggend. Zo tweette publicist Enis Odaci:
‘Media die nu moslims bellen met de vraag om duiding. Get a life. Vandaag moeten alleen PVV, FVD, VVD, SGP etc. en rechts-extreme wetenschappers en dito journalisten gebeld worden om Nieuw-Zeeland te duiden.’ Zijn tweet was geïnspireerd door islamoloog Anne Dijk. Zij werd vandaag benaderd voor een uitzending en weigerde, zoals te lezen is op haar Facebookprofiel.“
De moslim als ‘terrorist’ is nog steeds het favoriete onderwerp van media
‘Dus ik werd zojuist gebeld door de radio of ik nav de rechts-terroristische aanslag in de uitzending wil komen. Ten eerste kan ik niet. Toen werden er tips voor andere sprekers gevraagd, ik heb daarop aangegeven dat ik het verrassend vind gebeld te worden na zowel een moslim-terroristische aanslag als een rechts-extremistische aanslag. Ik heb geadviseerd iemand van de Erkenbrandbeweging of een voorman van een PVV-tak te benaderen en te vragen wat deze aanslag met hen doet. Iets met consistentie.’
Dat de media niet consistent zijn in berichtgeving over moslims blijkt niet alleen uit voorbeelden als deze. Annebregt Dijkman en Zoë Papaikonomou schreven daar het boek Heb je een boze moslim voor mij over. En historicus Tayfun Balçik bracht in kaart hoe de vier grootste kranten in Nederland schrijven over moslims en concludeert in zijn artikel het volgende:
‘De moslim als “terrorist” is nog steeds het favoriete onderwerp als het gaat om berichtgeving over moslims in de Volkskrant. En dat geldt niet alleen voor deze krant. Wat betreft “terreur” maakt het niet uit of je het AD, NRC of De Telegraaf leest. Bij de vier onderzochte dagbladen zijn “terroristische moslims” het meest voorkomende onderwerp als je specifiek focust op moslimberichtgeving.’
Meningsverschillen en gevoelens
Hoe media moslims portretteren heeft impact. Het draagt bij aan een klimaat waarin het makkelijker is om moslims als bedreiging voor de samenleving te zien en daarnaar te handelen. Wat had ik graag gewild dat de aanslag op de moskee in Nieuw-Zeeland een doemscenario was, maar islamofobie is een reëel gevaar. Tientallen familieleden, vrienden, ménsen, hebben voor een bezoek aan een moskee moeten betalen met hun leven.
“
Vergeet niet dat jullie heel kwetsbaar zijn in Europa
In Nederland viel een tijdje geleden deze boodschap door de brievenbus van de As-Soennahmoskee: ‘Vergeet niet dat jullie ook heel kwetsbaar zijn in Europa. Bij elke laffe aanslag op onze burgers en kinderen (….) kan zomaar een tegenaanval volgen op jullie onschuldige bezoekers van moskeeën of wat dan ook.’ En het blijft niet bij brieven. Zo hing er op 3 maart een spandoek, met de teksten ‘Mohammed is een kindern**ker’ en ‘de Koran is vergif’. Naast het spandoek stond een half ontblote pop met een babypop aan het kruis.
Al jaren probeert Meld Islamofobie, een onafhankelijk burgerinitiatief, dit soort bedreigingen voor moslims onder de aandacht te brengen. Het meldpunt ziet sterke aanwijzingen dat het extreem-rechtse Pegida betrokken was bij de islamofobe actie bij de As-Soennahmoskee. Pegida-voorman Edwin Wagensveld plaatste direct na de actie op zijn Twitteraccount foto’s van het spandoek en de etalagepop voor de moskee. Toch werd deze daad niet door alle media gelinkt aan extreem-rechts.
De Haagse burgemeester reageerde ook nogal lauw op wat er bij de moskee was gebeurd: “In Den Haag hebben we het recht met elkaar van mening te verschillen, maar wel binnen de kaders van de wet en met respect voor elkaars denkbeelden, zonder dat we elkaar daarbij onnodig kwetsen en pijn doen.”
“
Femke Halsema zei extra veiligheidsmaatregelen te nemen vanwege ‘gevoelens vanuit de samenleving’
In Amsterdam bezocht burgemeester Femke Halsema vanochtend de Al-Kabirmoskee naar aanleiding van de aanslag in Nieuw-Zeeland. Ze sprak bemoedigende woorden en zei extra veiligheidsmaatregelen te zullen nemen.
Niet vanwege concrete dreiging, maar vanwege ‘gevoelens vanuit de samenleving’.
Islamofobie zit niet tussen de (bedekte) oren
Media zijn soms laconiek, bestuurders spreken van meningsverschillen en gevoelens, maar terreurbestrijders trekken aan de bel. Het hoofd van de terreurafdeling van de Britse politie zei een jaar geleden al dat dreiging vanuit extreem-rechts belangrijker en uitdagender is dan het publiek denkt. Ook de Nederlandse NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) signaleerde ‘toegenomen rechts-terroristische dreiging in diverse westerse landen’.
“
Extreemrechts richt zich tegenwoordig meer op 'anti-islamgedachtegoed'
Eind vorig jaar verscheen de AIVD-publicatie ‘Rechts-extremisme in Nederland. Een fenomeen in beweging’, waarin staat dat steeds meer Nederlanders in aanraking komen met gewelddadig rechts-extremisme. Waren vroeger neonazistische, fascistische en antisemitische ideeën dominant, nu gaat het vooral om ‘anti-islamgedachtegoed’, zoals de AIVD dat noemt.
De AIVD stelt verder dat rechts-extremisten steeds vaker uitspraken doen die geweld tegen met name moslims en de overheid aanmoedigen en verheerlijken. Hoewel zij zelden daadwerkelijk tot geweld overgaan, geeft de AIVD aan zich zorgen te maken om het klimaat dat in Nederland ontstaat.
Ook ik maak me zorgen. Islamofobie is geen mening of gevoel, maar een bedreiging voor onze samenleving. Door dat te negeren deinen we mee op die rechts-extremistische golf. Een golf die levens kost en zich niets aantrekt van een vredesgroet.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 15 maart 2019.
