Jaarlijks worden miljoenen bomen gekapt om kleding te maken

Cellulose zit in bomen en planten. Het is een polymeer, die de basis vormt voor materialen als viscose/rayon, modal en lyocell. Voor cellulose wordt vaak hout van eucalyptusbomen gebruikt, maar het kan net zo goed van bamboe of andere planten en bomen zijn vervaardigd.

Om er een zachte, draagbare stof van te maken wordt het hout gekookt in een bad van chemicaliën, en daarna gewassen, gebleekt en gedroogd. Het eindproduct is een zuivere pulp die via een complex proces (zie afbeelding hieronder) omgezet wordt in vezels en garen. Van die garens worden vervolgens stoffen geweven, die weer tot kleding worden verwerkt.

Waar ooit eeuwenoude bomen stonden, worden nu monocultuur boomplantages aangelegd. Fabrieken planten snelgroeiende soorten als acacia en eucalyptus, om in de enorme behoefte aan cellulose te voorzien. Doordat aldoor hetzelfde gewas wordt verbouwd, raakt de grond uitgeput. Ook de lokale gemeenschappen lijden eronder. De kwaliteit van hun leefgebied gaat achteruit, als ze niet al zijn verjaagd van hun land.

Stella McCartney, een kledingbedrijf dat veel viscose gebruikt, reageerde geschokt op het feit dat hun stoffen van dergelijke bedrijven afkomstig zou zijn. Inmiddels neemt het modemerk alleen nog stoffen af van duurzaam beheerde bossen uit Zweden, die bewerkt worden in gecertificeerde Europese fabrieken. Ook dat laatste is van belang. Want los van illegale ontbossing heeft cellulose nog een ander nadeel: tijdens het productieproces worden grote hoeveelheden schadelijke chemicaliën gebruikt.

Die stoffen hebben grote invloed op de gezondheid van gemeenschappen in de buurt van de viscosefabrieken. Tijdens het productieproces komen de giftige chemicaliën in het milieu terecht, waardoor rivieren en lucht vervuild raken. Afgelopen jaar maakte Changing Markets een onderzoek bekend over de top drie viscose-productielanden. Hun bevindingen waren schokkend: in alle drie die landen –India, China en Indonesië – werd sterk bewijs gevonden dat producenten hun ongezuiverde afvalwater rechtstreeks in rivieren en meren loosden. In sommige gebieden die de onderzoekers bezochten, werd vermoed dat de celluloseproductie de oorzaak is van het toenemende aantal gevallen van kanker.

Zo bleek dat een van de grootste viscose producenten Aditya Birla Group (ABG), die goed is voor 20 procent van ‘s werelds viscose en de stof verkoopt aan grote bekende merken, verantwoordelijk is voor grootschalige vervuiling van het water. “We vonden hoge niveaus (van maar liefst 125 keer de richtwaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie) van koolstofdisulfide, een toxisch oplosmiddel in het water”, vertelt Urska Trunk, onderzoeker bij ChangingMarkets. “Dat middel wordt gebruikt bij de productie van viscose en wordt in verband gebracht met gezondheidsproblemen, waaronder Parkinson en hartproblemen.”

Keihard bewijs dat de viscose-fabrieken daadwerkelijk de veroorzaker zijn van dergelijke gezondheidsproblemen, ontbreekt echter.

Gelukkig zien steeds meer merken dat in. In maart 2017 beloofden 96 grote kledingbedrijven, waaronder Victoria’s Secret, H&M, Zara en Ralph Lauren hun keten van leveranciers op te schonen, zodat al hun kleding voortaan ‘rainforest-free’ zou zijn. Ze stelden zich ten doel dat er binnen een jaar geen eeuwenoude bomen werden verwerkt in hun stoffen.

Josée Breton van Canopy laat weten dat 25 procent van de globale viscose-keten inmiddels geïdentificeerd kan worden als ‘low risk’. Dat wil zeggen dat de kans dat de vezels van oude en bedreigde bossen afkomen klein is. Ook werken deze merken volgens haar aan het ontwikkelen van duurzame alternatieven, zoals gerecycled viscose en weefsels gemaakt van overblijfselen van de landbouw zoals tarwestro.

Volgens Urska Trunk hebben de merken daarnaast beloofd een duidelijke boodschap te sturen naar hun viscose fabrikanten waarin ze van hen eisen dat ze op een verantwoorde en duurzame manier produceren. “Het is van cruciaal belang dat deze merken hun beloften nakomen en concrete acties zullen ondernemen met hun leveranciers.”

Andere merken en retailers kunnen zich hierbij aansluiten. “Door transparant te zijn over hun viscose-toeleveringsketen en onze aanbevelingen op te nemen in hun (inkoop)beleid, kunnen ze helpen de productie ervan op te schonen.”

Lyocell wordt volgens net iets schoner procces vervaardigd: het oplosmiddel dat wordt gebruikt om de cellulose uit het hout te halen, natriumhydroxide (een bijtend soda), is vervangen door een niet-toxische organische verbinding (N-methylmorfoline-N-oxide, oftewel NMMO). Dit organische oplosmiddel is gemakkelijker te filteren en opnieuw te gebruiken in een gesloten cyclus – en dus verantwoorder voor het milieu.

De Oostenrijkse firma Lenzing gaat nog een stap verder, door hun lyocell, onder de naam als Tencel®, te produceren uit snelgroeiende eucalyptusbomen in duurzaam beheerde bossen.

• Controleer of het merk beloofd heeft om alleen maar viscose in te kopen dat op een duurzame manier is geproduceerd. Op de website van Canopy vind je een lijst van kledingbedrijven die hebben beloofd zich daarvoor in te zetten.
• Staat je favoriete merk er niet tussen? Mail ze en vraag wat hun beleid is, en geef aan dat je het belangrijk vindt dat hun viscose niet van ‘vieze’ fabrieken komt en niet bijdraagt aan ontbossing.
• Teken de petitie van We.Move.eu waarin ze Europese mode-giganten oproepen om zich in te zetten voor een ‘zero pollution policy’ en een tijdpad waarin ze bijhouden wat ze doen. Ook moeten ze kunnen garanderen geen aankopen meer te doen bij producenten die zich niet houden aan de strenge eisen.
• Als je de keus hebt: kies dan voor lyocell in plaats van viscose/rayon of modal. Het productieproces van lyocell is schoner. Nog beter kun je viscose/rayon, modal en lyocel helemaal vermijden en kiezen voor Tencell.