Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Applaus: Pauw had de smakeloze primeur te pakken, hoor. Aan Jeroen de twijfelachtige eer om de naam van de man uit het verhaal van Jelle Brandt Corstius te openbaren. Jelle had hem bewust niet bij naam genoemd, maar de onvrede die het zwarte silhouet van een onbenoemde dader bewerkstelligt bleek ondraaglijk te zijn. Pauw gaf de man in kwestie, tv-producent Gijs van Dam, vrij baan. Erger nog waren de ontmoedigende en angstaanjagende reacties die erop volgden. Meer maatschappelijk bewustzijn over seksueel misbruik? We zijn er nog lang niet.
Jelle vreesde – evenals veel andere slachtoffers van seksueel misbruik – de vernietigende impasse van een welles-nietes discussie. Hij had de perverse vervorming van de verhouding van dader-slachtoffer tot beklaagde-beklaagde nu juist willen vermijden. Hij wilde geen rechtszaak.
Waarom zou hij?
Valt er voor buitenstaanders iets zinnigs te zeggen over het meningsverschil tussen twee mannen en hun afwijkende verhalen? Ik kan werkelijk niet bedenken waarom Jelle vijftien jaar na dato een ‘leugenachtig’ verhaal de wereld in zou helpen. Voor de aandacht? Wie stelt zichzelf in alle redelijkheid publiekelijk bloot aan de openrijting van een oude wond, tenzij het verhaal waargebeurd is en het de aandacht van de wereld verdient, tenzij het een hoger doel dient dat het leed van de betrokken personen overstijgt?
Je zou alleen kunnen beweren dat Jelle irrationeel handelde of dat hij de consequenties van zijn openbaring niet had gewogen. Die indruk krijg ik niet, aangezien het uitgeschreven verhaal volgens hem al twee jaar in een la rustte. Je zou hem hoogstens kunnen betichten van naïviteit, omdat hij dacht dat het bij zijn verhaal zou blijven.
Stilte doorbroken
Toch worden zijn woorden met routineus gemak in twijfel getrokken. In de eerste plaats natuurlijk door de advocaat van Gijs, Peter Plasman. Plasman aast zelfs op een juridische zege: ook al is het relaas van Jelle waar, dan kunnen we hem nog pakken op smaad, beweert de advocaat. Bedenk eens hoeveel angst zo’n vastberaden uitspraak slachtoffers moet inboezemen: spreek over je dader, en zijn advocaat komt je halen.
“
Er komt nu niet te veel naar buiten, er kwam eerder veel te weinig naar buiten
Veel Twitteraars duiden de openbaringen onder #MeToo in het algemeen zelfs als een bedreiging voor het strafrecht. Het zou voorbijgaan aan het grondbeginsel dat eenieder onschuldig is tot het tegendeel is bewezen. Maar door de woorden van slachtoffers reflexmatig in twijfel te trekken en ze in de eerste plaats een juridische bewijslast op te leggen, worden getroffenen teruggedrongen in een duistere hoek, die de hoop op rechtvaardigheid verschalkt. En dan zijn we weer terug bij af. Er komt nu niet te veel naar buiten, mensen, er kwam eerder veel te weinig naar buiten.
‘Aangifte or it didn’t happen’, schrijft Meredith Greer; een rake samenvatting van het gebrek aan inlevingsvermogen onder veel buitenstaanders. Wie geen aangifte doet of geen juridische feiten kan opdienen, riskeert publiekelijk te worden verslonden. Je bent een leugenaar totdat je het vergrijp kan bewijzen. Als een ieder recht op verdediging heeft, hoe zit het dan met de slachtoffers, wiens integriteit wederom geschonden wordt?
Het onbegrip reikt ver
Dat geeft maar weer eens aan hoe verstrekkend het onbegrip is. Sterker nog, de drempel voor aangifte van seksueel misbruik wordt tot manshoogte gehesen en voorzien van roestige spijkers. Dat was de uitwerking van het gesprek bij Pauw.
“
De drempel voor aangifte van seksueel misbruik wordt tot manshoogte gehesen en voorzien van roestige spijkers
Daarnaast bleven de effecten van machtsverschil opnieuw onderbelicht. Vergis je niet, machtsverschil effent het pad naar misbruik, omdat er meer wordt toegelaten dan bij een gelijkwaardige verhouding, omdat de drempel voor protest hoger ligt. En dat mondt uit in uitspraken als: “hij heeft het wellicht anders ervaren dan ik”, wat waarschijnlijk ook klopt. Macht wordt namelijk niet per se bewust als zodanig ervaren door de uitoefenaar ervan, het kan zich ook verwezenlijken in buitensporig gedrag dat binnen een specifieke situatie opeens tot de mogelijkheden hoort. De uitvoering ervan blijft echter een keuze.
#MeToo heeft de alomtegenwoordigheid van seksueel misbruik voor het voetlicht gebracht, schreef ik vorige week, maar de reacties op de aflevering van Pauw helpen ons uit de droom dat er sindsdien vorderingen zijn gemaakt in het maatschappelijk bewustzijn rondom seksueel misbruik. Zie het voorval bij Pauw als een voorbeeld van het structurele gebrek aan steun, en daarom als extra zuurstof bij het vuur dat #MeToo heeft aangewakkerd.
