Jong en in de bijstand: ‘De gemeente weet nu alles van me’

“Op mijn negentiende werd ik moeder. Ik was net begonnen aan mijn opleiding tot masseur in Nijmegen en woonde nog in mijn ouderlijk huis. Ik had enorme last van faalangst en toen ik zwanger bleek, besloot ik met die opleiding te stoppen. De eerste jaren redde ik het met wat ik verdiende uit allerlei baantjes: oppassen, schoonmaken. Ik heb van alles gedaan.

We hebben een moestuin, daar kan ik wat groente uit halen. Voor mijn zoontje vind ik het wel lastig. Hij komt niets tekort en merkt nu nog niet dat er verschil zit in hoeveel de ouders van zijn vriendjes kunnen kopen en hoeveel ik kan kopen. Maar hoe ouder hij wordt, hoe meer hij dat verschil zal merken.”

Voor een volwassen alleenstaande zakt de bijstandsuitkering tussen 2021 en 2035 nog eens met 1250 euro op jaarbasis, berekende het CBS, vanuit de wens van het kabinet om mensen te stimuleren aan het werk te gaan. De Landelijke Cliëntenraad, de belangenvereniging van pensioens- en uitkeringsgerechtigden, schreef in juli een brief aan Van Arks opvolger Wouter Koolmees (D66) met daarin een noodoproep: het steeds verder verlagen van een uitkering helpt mensen niet aan het werk, maar zorgt ervoor dat de armoede groter wordt en mensen door stress juist minder naar werk zoeken.

Maar de onderzoekers schreven ook: ‘Het betekent dat de huidige aanpak, met veel verplichtingen die met (dreiging van) strafkortingen worden afgedwongen, niet tot duidelijk betere resultaten leidt dan een aanpak die is gebaseerd op aandacht, vertrouwen, maatwerk en zelfredzaamheid van de deelnemer.’ Dit merkte ook Iris uit Nijmegen. Zij krijgt hulp van een consulent en een loopbaancoach.

“Begin dit jaar zag alles er goed uit: ik was net klaar met mijn studie filosofie en de lerarenopleiding. Ik dacht dat ik makkelijk een baan zou vinden en wilde eerst nog een maand reizen. Toen ik in maart terugkwam, kon ik genoeg uren in een boekwinkel werken om rond te komen. En toen kwam de coronacrisis. Ik verloor mijn uren en vroeg al snel bijstand aan. Ik ontvang 1059 euro per maand.

De gemeente weet alles van me, dat voelt wel ongemakkelijk. Ik moest mijn afschriften van zes maanden terug inleveren, verantwoorden hoeveel spaargeld ik had, waarom ik een creditcard had, wat ik had gekocht in dat halve jaar. Ze wilden precies weten wat m’n uitgaven waren; zo moest ik vertellen dat ik een boek over vulva’s had gekocht. Dat was wel weer grappig.

Ik zat met veel vragen, zoals: moet ik op alles solliciteren of alleen op werk dat aansluit bij mijn opleidingsniveau? Vanuit Het Werkbedrijf heb ik een consulent die me eens in de twee weken belt. Met hem bespreek ik dit soort dingen. In het begin zei hij: ‘Jij wordt niet gelukkig van vakkenvullen.’ Hij vond dat ik eerst naar ander werk moest kijken. Maar er komen steeds meer mensen in de bijstand; inmiddels zegt hij dat ik niet meer zo selectief kan zijn. Veel mensen moeten nu eenmaal zo snel mogelijk weer aan het werk. Vacatures worden zo snel ingevuld. Je moet binnen een paar uur reageren, voor je het weet ben je te laat.

Ik verstuurde sollicitatiebrieven, maar er kwam nooit respons. Toen daar de coronacrisis overheen kwam, stelde mijn moeder voor dat ik in de bijstand zou gaan, terwijl ik verder op zoek ging naar werk. Dankzij mijn diagnose kreeg ik de uitkering vrij gemakkelijk. Twee jaar geleden had ik ook een burn-out. Dit kwam deels door het werk dat ik toen deed, maar ook door een misgelopen relatie.

Mensen die zelf niet in de bijstand zitten kunnen er nogal op neerkijken. Soms krijg ik de opmerking dat anderen wel ‘gewoon’ een baan hebben en energie in die zoektocht hebben gestopt – alsof ik dat niet heb gedaan. Ik reageer daar niet op. Iedereen moet doen wat hij of zij nodig heeft in het leven. De meeste mensen gaan een keer in hun leven door een crisis. Dat hoort erbij.”

Alle achternamen en woonplaatsen van de geïnterviewden zijn bekend bij de redactie.