Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
“Dit is het dossier van mijn overleden ‘zusje’. En hier is het mijne. Dan zie je direct dat er iets niet klopt. Vijf bladzijdes? Je kunt mij niet wijsmaken dat dit een volledig dossier is.”
In 1985 kwam Jyoti* als kind vanuit India naar Nederland. Het kindje dat haar adoptiefamilie eigenlijk zou krijgen, Sarita, was een dag na aankomst in Nederland overleden. De Stichting Bemiddeling Adopties (SBA) moest snel voor een nieuw kindje zorgen. Dat werd Jyoti, die niet lang daarvoor door een Indiase priester bij een katholiek kindertehuis was ondergebracht. De zusters zogen een dossier uit hun duim dat haast identiek was aan dat van Sarita.
Dossiers op zolder
Jyoti wilde lange tijd niets van haar adoptie weten. Tot een vriendin uit Brazilië erachter kwam dat zij zelf was gestolen van haar biologische moeder. Zij ging op zoek naar haar biologische ouders en vond ze. Dat motiveerde Jyoti om ook haar biologische ouders op te sporen – mede ingegeven door het feit dat illegale adoptie in die tijd steeds vaker in het nieuws kwam.
Het zou tot 2018 duren voordat Jyoti haar dossier in handen kreeg. Dat had tientallen jaren op de zolder van een oud-bestuurslid van de SBA gelegen, samen met de dossiers van Sarita en ruim honderd andere kinderen. In het dossier zit een brief die is gedateerd op 3 september 1985, waarin de stichting laat weten dat ‘de tweede procedure zonder kosten’ zal verlopen. ‘Afspraak is afspraak’.
Onder aan de brief vraagt SBA toch of het stel zou kunnen bijdragen, ‘aangezien de vereniging in de laatste jaren aanzienlijke tegenvallers heeft moeten incasseren, zoals bv. het meisje Nirmala dat terug moest – naar India’. Sommige kinderen werden opgespoord door de biologische ouders en opgeëist.
125 adoptiedossiers van de SBA lagen sinds 1989 op de zolder van een voormalig bestuurslid van de organisatie. In 2017 werd een medewerker van het ministerie van Justitie en Veiligheid erop geattendeerd, laat de persvoorlichter ons in een mail weten. Na overleg heeft het voormalig bestuurslid besloten de dossiers af te staan aan het ministerie zodat de geadopteerden die kunnen inzien. Het ministerie sloot een overeenkomt met FIOM die nu de inzage van de dossiers verleent.
'Onbekend'
Het vermoeden van illegale adoptie nam bij Jyoti toe toen ze haar dossier met dat van Sarita vergeleek. Ze waren bijna identiek. De meeste informatie: ‘onbekend’. Van mei tot augustus 1985 verbleef Jyoti in het kindertehuis van the Sisters of the Holy Cross. “Zij vulden gegevens in zonder feiten te checken of de biologische ouders op te sporen. De leeftijden, de geboortedata: alles uit de duim gezogen. Het was lopendebandwerk voor hen.”
“
Jyoti vermoedde illegale adoptie toen ze haar dossier met dat van Sarita vergeleek. Ze waren bijna identiek
Na het kindertehuis van de zusters belandde Jyoti in Delhi, waar ze tot december zat. “Alle kinderen die waren geselecteerd voor buitenlandse adopties gingen daarnaartoe.” Connecties van de Stichting Buitenlandse Adopties (SBA) brachten hen naar de hoofdstad. Daarbij was ook Veerle De Clercq, de echtgenote van de Belgische ambassadeur in India, betrokken. Jyoti ging vervolgens met een medewerker van de Belgische ambassade naar Schiphol.
Aansprakelijkheid
Ze weet nog altijd niet wie haar biologische ouders zijn. In principe heeft ze wel recht op die informatie, staat in het
Internationaal Verdrag Inzake de rechten van het Kind. Ze overweegt met een rechtszaak de Nederlandse Staat aansprakelijk te stellen voor de misstanden rondom haar
1adoptie. Adoptie-expert Hilbrand Westra stelde tijdens een telefonisch gesprek dat het weinig zin heeft om een rechtszaak tegen de Staat aan te spannen.
“
Juridisch gezien zijn alle adopties die in Nederland zijn afgehandeld legaal
Juridisch gezien zijn alle adopties die formeel in Nederland zijn afgehandeld legaal. Ook al blijken adoptiedossiers vervalst of onvolledig. Zodra de adoptie-uitspraak er ligt, kan je die niet zo maar terugroepen en de Staat daarvoor aanklagen.”
Advocaat Lisa-Marie Komp van het Amsterdamse kantoor Prakken d’Oliveira nuanceert het: “Het is afhankelijk van de omstandigheden of het nut heeft de Staat aansprakelijk te stellen en of de illegaliteit van een adoptie bewezen kan worden. Het is bijvoorbeeld mogelijk een schadevergoeding te vorderen wegens onrechtmatig handelen. Deze zal per geval verschillend zijn. In sommige gevallen zouden daar ook kosten voor het zoeken naar biologische familie onder kunnen vallen.”
René Hoksbergen, emeritus hoogleraar adoptie, herhaalt al jaren dat de staat verantwoordelijkheid moet nemen voor het toelaten van adoptie onder dubieuze omstandigheden. Minister Dekker van Rechtsbescherming liet in maart 2018 weten dat de mogelijke aansprakelijkheid van de Staat in verband met onrechtmatige adoptie wordt bestudeerd. In februari 2020 kwam daar een vernietigend rapport overheen van een onderzoekscommissie: de Nederlandse staat was zó nalatig in het toezien op onethische adoptie, dat de internationale adoptie eigenlijk per direct stilgelegd zou moeten worden.
“
Sommige landen ondertekenen het Adoptieverdrag alleen om niet gecontroleerd te worden
Wat doen de adoptieverenigingen eigenlijk als ze een vermoeden hebben van onrechtmatige adoptie? Wereldkinderen laat in een mail weten dat ze sowieso enkel met landen werken die het Haags Adoptieverdrag hebben ondertekend. Westra benadrukt dat dit een probleem is. “Sommige landen ondertekenen het Verdrag om die reden – om niet gecontroleerd te worden. Het verdrag is een bilaterale overeenkomst. Het is gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Maar misschien moeten we wel naar wantrouwen toe zoals ook dr. Paul Vlaardingerbroek eerder betoogde na onderzoek over de kwestie van interlandelijke adoptie”.
Het Haags Adoptieverdrag dat in 1993 door 66 landen werd ondertekend, beoogt dat buitenlandse adoptie alleen plaatsvindt als het kind daar het meeste baat bij heeft en als er geen pleeg- of adoptieouder in het geboorteland van het kind kan worden gevonden. Maar hoe ga je het na wat ‘best’ is voor het kind? Komp laat in een telefonische reactie weten dat over het algemeen de kernpunten van het belang van het kind algemeen geaccepteerd waren. Ze zijn ook vastgelegd in de verdragen die Nederland ondertekend heeft. ‘Bijvoorbeeld dat het kind in principe het best bij biologische ouders kan opgroeien, in de cultuur waar het werd geboren.’ Tenzij de ouders het kind afstaan.
Helemaal stoppen?
De Onafhankelijke Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) die de overheid adviseert,
vindt dat we helemaal moeten stoppen met het adopteren uit het buitenland. “Het is de eerste keer dat een gerenommeerd instituut zo’n uitspraak doet”, benadrukt Westra. RSJ stelde in 2016 vast dat “hulp bieden in het land van herkomst een beter middel is om kinderen zonder gezin te beschermen dan interlandelijke adoptie”.
Daar zijn vijf adoptieverenigingen het niet mee eens. “Organisaties die betrokken zijn bij de adoptie hebben geen echt belang in het onderzoeken van de omstandigheden waarin een kind geadopteerd wordt”, duidt Westra. “Dit zou weleens kunnen leiden tot een stop op interlandelijke adoptie en dat willen deze organisaties niet. Dat zou namelijk ook het einde van de adoptiebureaus betekenen. De misstanden komen daarom vaak pas aan het licht als de geadopteerden de fouten in hun dossiers ontdekken of het echte verhaal horen van hun familieleden.”
Zoektocht
Jyoti is van plan om terug naar India te gaan en het kindertehuis in Bettiah te bezoeken. “De kans dat ik erachter kom wie mijn Indiase familie is, acht ik klein”, appt ze. Ze heeft een DNA-test gedaan waardoor ze wel een neef heeft gevonden die eveneens in Nederland werd geadopteerd. Een andere geadopteerde met een gelijksoortig verhaal kwam ze ook op het spoor. “Als wij nog meer mensen vinden, dan zouden we misschien gezamenlijk een rechtszaak tegen de Nederlandse Staat kunnen aanspannen.”
Dit artikel is geüpdatet op 8 februari 2021.
* Jyoti houdt haar achternaam geheim vanwege van de rechtszaak die zij wil aanspannen tegen de Nederlandse Staat. Haar achternaam is bij de redactie bekend.
