Volgende week verbindt premier Rutte zich samen met 192 andere wereldleiders aan 17 internationale afspraken om in de komende vijftien jaar armoede uit te bannen, ongelijkheid en onrecht aan te pakken en het klimaatprobleem op te lossen. Om dit waar te maken is veel geld nodig; de Wereldbank gaat uit van zo’n twee tot drie biljoen dollar per jaar. Een hele uitdaging voor de wereldgemeenschap en volgens VN secretaris-generaal Ban Ki-moon is 2015 dan ook het jaar van de waarheid voor regeringen uit alle landen. Aan de Miljoenennota te zien maakt Nederland echter nog maar weinig haast met het realiseren van de nieuwe doelen.
Geen aandacht
De werelddoelen vergen, anders dan hun voorgangers de millenniumdoelen, ook actie in westerse landen. Bijvoorbeeld op het vlak van duurzame consumptie, groene energie en voor meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Toch wordt er in de Miljoenennota niet over de doelen gerept. Alleen de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking maakt expliciet melding van de werelddoelen, ook bekend als duurzame ontwikkelingsdoelen: "Nederland zal bezien hoe het huidige Nederlandse ontwikkelingsbeleid aansluit bij deze duurzame ontwikkelingsdoelen." Het ministerie van Infrastructuur en Milieu noemt het werelddoel over water, maar besteedt geen aandacht aan de andere duurzame werelddoelen die bij de portefeuille van het ministerie aansluiten. In de begroting voor Buitenlandse Zaken worden de doelen helemaal niet genoemd, maar het belang van veiligheid en de aanpak van het vluchtelingenprobleem des te meer.
Veiligheid en vluchtelingen
Veiligheid en vluchtelingen zijn dé centrale thema’s van het Nederlandse hulp- en buitenlandbeleid in 2016. Dat blijkt ook uit de woorden van de koning in de Troonrede: "De schrijnende beelden van mensen op drift die dagelijks tot ons komen vanuit onder meer Kos en Calais, leggen een scala aan problemen en persoonlijk leed bloot, waarvoor geen gemakkelijke en snelle oplossingen bestaan. Deze problemen zijn ontstaan door militaire conflicten, politieke instabiliteit, schendingen van mensenrechten, armoede en gebrek aan kansen en toekomst." Het kabinet ziet armoede als een grondoorzaak van migratie; daarom investeert minister Ploumen bijvoorbeeld 50 miljoen euro extra in het bevorderen van werkgelegenheid in Afrika. En de investeringen in vrede en veiligheid nemen toe.
Het kabinet ziet armoede als een grondoorzaak van migratie
Aanpak migratie ten koste van ontwikkeling?
Wereldwijd zijn dus extra investeringen nodig voor duurzame ontwikkeling, maar Nederland trekt daar nauwelijks extra geld voor uit. Het ontwikkelingsbudget gaat in 2016 met 654 miljoen euro omlaag, ondanks de verwachte economische groei. Een steeds grotere nadruk ligt op de uitgaven voor de opvang van asielzoekers, terwijl het moeilijk uit te leggen is hoe de opvang van asielzoekers bijdraagt aan de ontwikkeling van arme landen. Er gaat meer geld (539 miljoen euro) naar de opvang van vluchtelingen hier, en 110 miljoen extra naar de opvang van vluchtelingen in de regio. Dit geld gaat naar landen in het Midden-Oosten, landen die eigenlijk geen ontwikkelingslanden zijn. De groeiende uitgaven aan de opvang van vluchtelingen concurreren met de beschikbaarheid van geld voor andere onderwerpen. Zo wordt er voor komend jaar flink bezuinigd op de steun aan maatschappelijke organisaties (-117 miljoen) en gaat de humanitaire hulp met 110 miljoen omlaag, net als de bijdrage aan goed bestuur (-34 miljoen). Wel gaat er extra hulpgeld naar duurzame ontwikkeling (30,9 miljoen), seksuele en reproductieve gezondheid en de aanpak van hiv/aids (30 miljoen) en het versterken van de private sector (66,7 miljoen).
Korte-termijn cadeau
Na jaren van economische malaise en bezuinigingen is het goed nieuws dat de lasten van de Nederlandse burger omlaag gaan, onder meer door een belastingverlaging. Maar, zo stelt ook de Volkskrant, misschien zou de 5 miljard euro die daarvoor nodig is met het oog op de toekomst beter besteed kunnen worden. Bijvoorbeeld om het aantal windmolens in Nederland te verdubbelen, waarmee Nederland dan meteen de Europese doelstelling van 20 procent minder CO2 uitstoot in 2020 behaalt. Of om een grote bijdrage te leveren aan de opvang van Syrische vluchtelingen in de regio: de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR geeft aan hiervoor 4,5 miljard nodig te hebben.
Troonrede meer grijs dan groen
Net als de Miljoenennota is de Troonrede erg naar binnen gericht. De traditionele toespraak staat vooral in het teken van de Nederlandse economie en van de gevolgen van problemen elders, zoals het conflict in Syrië en de vluchtelingenstroom, op de Nederlandse samenleving. De koning noemt klimaatverandering op dezelfde manier; hij benadrukt wat de gevaren van klimaatverandering zijn voor Nederland als laaggelegen land. Er is eigenlijk geen aandacht voor de bijdrage die Nederland kan leveren aan de rest van de wereld. We kunnen helpen bij het tegengaan van klimaatverandering, bijvoorbeeld, of eerlijke handel bevorderen.
