Kun je migratie afkopen?

“Je moet er wel van leren houden”, zegt Ouédraogo. Maar de voldoening die haar vervult als ze de eigenhandig geweven stoffen terugziet in internationale modebladen, is de inspanning meer dan waard. “Weet je dat er zelfs een foto is waarop Beyoncé ons werk draagt? ”De acht vrouwen die op de binnenplaats van het modeatelier in Ouagadougou over hun weefgetouw gebogen zitten, laten hun handen even rusten bij deze mooie herinnering. “Onze stof gedragen door Beyoncé, wat waren we trots!” Helaas is er niet veel tijd om verder te dagdromen over catwalks in verre buitenlanden. Hun werkgever, de coöperatie Zoodo (Association Zoodo pour la Promotion de la Femme), betaalt per geweven meter. Afhankelijk van de complexiteit van de stof is dat twee tot vijf euro. Op een goede dag produceert een vrouw een tot anderhalve meter. Dus worden de ronddrentelende kinderen, die hun moeders tijdens het werk afwisselend om aandacht of melk vragen, weer gemaand zichzelf te vermaken. Klik, klak, zoef, kling en door.

Cipriani, vanachter een Italiaans montuur: “Met dat geld gaan we de paar honderd werkplekken die we nu hier in Burkina Faso hebben gecreëerd, opschalen naar 2800 banen.” Dat de EU investeert in vrouwelijke handwerkers vindt Cipriani meer dan logisch. Door banen te scheppen, benadrukt hij, creëer je mogelijkheden voor mensen om in hun thuisland te blijven. “Met ons project willen we zo tientallen, misschien wel honderden Burkinezen ervan weerhouden te migreren.” Precies wat Europa wil met het EU Emergency Trust Fund for Africa.

“Met alle onzekerheden hier”, zegt topambtenaar Thierry Barbé op de EU-ambassade in Ouagadougou, “kan Burkina Faso in de toekomst ee migratieland worden.” Als hoofd Ontwikkelingssamenwerking van de Europese delegatie is Barbé blij dat Brussel met een fonds is gekomen van 80 miljoen euro, waarmee projecten snel kunnen starten. Daarvoor krijgt het land nu al meer geld uit het Trustfund dan bijvoorbeeld Nigeria, waarvandaan de meeste migranten naar Europa trekken. Ontwikkeling, dat is wat de EU hier wil brengen, zodat mensen straks niet verleid worden te vertrekken.

In de gevangenis werd hij gemarteld. “En terwijl ze dat deden belden ze mijn ouders en eisten losgeld.” Met de hulp van het dorp heeft Bara’s familie hem vrij kunnen kopen. Om de schuld terug te betalen, nam hij een baantje op een Libische bouwplaats. Maar toen duidelijk werd dat hij als illegaal kon fluiten naar zijn loon, reisde hij achterop een vrachtwagen terug naar zijn geboortedorp. Nu beraadt Bara zich op een nieuwe vertrekpoging. Zijn vier kinderen, vrouw en ouders rekenen op hem. Van de paar euro per dag die hij met zijn belwinkeltje verdient, kan hij ze niet onderhouden. Het brandende gevoel van schaamte voor het falen tegenover zijn familie is sterker dan de angst om het nog eens te proberen. “Het kan me niet schelen hoe moeilijk het is”, zegt hij, “ik heb het allemaal al een keer meegemaakt.”

De burgemeester zit vol plannen, zoals het oprichten van een afvaldienst voor werkloze jongens, maar het ontbreekt volgens haar aan de middelen om ze uit te voeren. “Ik hoor verhalen over geld en projecten die door de EU hier in Burkina Faso zouden zijn opgezet”, zegt ze. “Maar tot nog toe heb ik niets gezien. Niemand is met mij komen praten over de toekomst van de jongeren hier.” Toch krijgt IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie, 8,3 miljoen euro uit het Trustfund om in Boulgou – driekwart van de remigranten komt volgens de organisatie uit deze regio – een terugkeerprogramma uit te rollen. Om jongemannen zoals Bara te helpen bij het reïntegreren en opzetten van een bedrijfje.

Wat de dorpelingen en de burgemeester wel van IOM hebben gezien is een nieuwe waterput. Die stond er ineens. Maar wat de blinkende pomp met migratie te maken heeft? “Water weerhoudt jongeren er niet van om te vertrekken”, aldus Bara. Een waterput, terugkeervluchten, een zoveelste voorlichtingstraject over de gevaren van migratie: het heeft volgens de burgemeester allemaal weinig zin. “De werkelijkheid hier is dat mensen weggaan en dat ze blijven weggaan.” En iedereen die denkt dat je migratie moet of kunt tegengaan, gaat volgens haar voorbij aan het feit dat daar in de vertreklanden, zoals Burkina Faso, anders over wordt gedacht.