Kunstenaar Arne Hendriks wil de mens laten krimpen

De website van The Incredible Shrinking Man staat vol met bizarre voorbeelden uit de biologie waaruit blijkt dat klein zijn juist voordelen heeft en de natuur zich aanpast aan de omstandigheden. Kunstenaar Arne Hendriks haalt graag het voorbeeld van de leguanen op de Galapagoseilanden aan, die hun lichaam in tijdens van schaarste gewoon 15 procent kunnen laten krimpen. “Ze passen zich aan de hoeveelheid voedsel die er is aan; tijdens El Nino is er minder zeegras, dus worden ze kleiner. Het is net zoiets als wanneer ik ineens krimp naar 1.67 meter als ik even te weinig te eten heb en dan ook nog aantrekkelijker word voor vrouwen.”

We verbaasden ons eerder over een onderzoek waaruit blijkt dat vrouwen in oorlogstijd onbewust voor kleinere mannen kiezen omdat die betrouwbaarder zijn; in vredestijd zijn lange mannen juist in trek. “Voor die leguanen schijnt dat ook zo te zijn. Mannetjes die beter kunnen krimpen, zijn beter in staat om te kunnen overleven. Er gebeuren zulke interessante dingen op het gebied van evolutie!”

Lang zijn blijkt overigens helemaal niet zo gezond te zijn. Lange lijzen hebben meer kans op versleten botten, maar ook op kanker. De oudste mensen van de wereld zijn allemaal rond de 1.50 meter en voor iedere 10 centimeter boven de 1.52 lever je als mens gemiddeld zes maanden levensduur in. Waarom is dit soort kennis niet algemeen bekend?

“Ja, dat is mijn verwondering ook”, lacht de zelf vrij lange kunstenaar. “Ik denk dat we doordat we zo geobsedeerd zijn door groei, ook geen alternatieven meer kunnen zien of herkennen. Dat is geen onwil, maar er bestaat gewoon niets buiten dat idee van groei. Het is er wel, ik denk dat al onze religieuze teksten ergens over eenvoud gaan: het boeddhisme, Jezus had ook niet de meest gecompliceerde levensstijl. En in de mythologie of in sprookjes is er vaak een bijzondere plek gereserveerd voor kleine mensen of wezens. Denk aan Gulliver’s Travels of Alice in Wonderland. Of de film Downsizing van Alexander Payne, die eind januari uitkomt.”

Met zijn fascinerende project buigt Hendriks zich al acht jaar lang over de vraag: welke consequenties heeft het als we mensen laten krimpen tot 50 centimeter? Het opent volgens hem de deur naar meer aandacht voor het denken over schaalverkleining. “Als je 50 centimeter bent, wat kun je dan met een kip? Daar kan een hele straat van eten. Van die gekke fantasieën. In Downsizing zie je ook een scène waarin er een fles Absolut wodka op zijn kant ligt, die ineens zo groot is als een schoolbus. Opeens is er weer van alles mogelijk, en eigenlijk hoop ik dat we daar enthousiast van worden en krimp als avontuur zien.”

In Downsizing kunnen mensen zich laten verkleinen tot zo’n 10 centimeter. Waar ze eerder misschien sappelden, kunnen ze zich nu ineens baden in luxe. Het idee dat groei niet de heilige graal zou moeten zijn en we moeten ophouden de aarde uit te putten zit hier absoluut niet in. Hendriks: “De film haakt in op een oude fantasie van de mens: het verlangen naar overvloed. Dat zit in de Bijbel, in de Koran – de belofte van overvloed zit in al onze religieuze teksten, in onze verhalen over Luilekkerland. Het is een heel diepgeworteld verlangen, dat continu cultureel gevoed wordt. Het gekke is dat we helemaal niet met overvloed om kunnen gaan. Zeker niet economisch gezien; op het moment dat er overvloed is, is iets niets meer waard.”

“Ik zeg vaak: we moeten de overvloed tegemoet krimpen. Maar eigenlijk raak ik elke keer weer geconfronteerd met die culturele onmogelijkheid om vervolgens met die overvloed om te gaan. Als we zoals in Downsizing allemaal krimpen, wat gebeurt er dan met die economie? Daar kan een Hollywood-film in twee uur natuurlijk geen antwoord op geven.”

Zelf probeert hij mensen wel te laten inzien dat groei niet altijd positief is. Bijvoorbeeld met het Kankercel-project, waarin hij economen en kankerspecialisten met elkaar de dialoog laat aangaan. Bij kanker snapt iedereen dat groei gevaarlijk kan zijn. “Eigenlijk reageer ik op een cliché, de economie wordt vaak met een kankercel vergeleken. Econoom Kate Raworth gebruikte dat ook laatst nog. Bij haar houdt het bij die vergelijking op, bij mij begint het daar juist. Wat betekent dat dat dan? Moeten we kankeronderzoekers niet eens gaan vragen om de economische problemen te duiden en daar misschien een “behandeling” voor te ontwikkelen. Wat kunnen we leren van de behandelingen die er al tegen kanker zijn?”

“Je hebt natuurlijk een gezonde groei en dan heb je groei voorbij het gezonde. Dat schakelmoment zou ik heel graag wat beter in kaart willen hebben: wat gebeurt daar nou precies. Waarom zijn we niet in staat om op het moment dat er teveel groei is, daar goed op te reageren. Ik zou het zo mooi vinden als we het idee van minder met net zo veel passie zouden kunnen omarmen als we het idee van meer hebben omarmd.”