Kunstenares Zolaykha Sherzad steekt Afghaanse trots in een nieuw jasje

Het is een creatie waarmee ze de eenheid tussen de verschillende etnische groepen in Afghanistan en tussen mensen met verschillende sociaal-economische achtergronden wilde benadrukken. “Sommige delen zijn van zijde, wat erg ceremonieel is. Andere zijn van katoen, dat in het dagelijks leven en door de gewone mensen gedragen wordt. Er zijn wensen en gebeden in de voering genaaid.” Anders dan bij de chapan van de vrouw, waar de mouwen naar binnen zijn gekeerd als symbool van ingetogenheid, openen de mouwen van de mannelijke chapan horizontaal.

Haar artistieke uitingen via textiel vloeien voort uit haar betrokkenheid bij de mensen in Afghanistan en uit de sociale onderneming die ze in 2004 in Kaboel heeft opgericht. Die is niet enkel bedoeld om een groep mannen en vrouwen aan het werk te helpen, maar ook en vooral om de Afghaanse identiteit in al haar diversiteit en kracht van onder het oorlogsstof te halen en te herwaarderen.

Het avontuur begon bij de ontmoeting met een Afghaanse tapijtenverkoper in New York. Ze organiseerden samen een evenement en wisten 7000 dollar in te zamelen. Twee maanden later vertrok Sherzad samen met haar man naar Pakistan. Haar Zwitsers-Franse man kreeg een visum voor Afghanistan, maar zij was vluchteling en mocht het land niet in. Na de val van de Taliban in 2001 kon ze haar land van herkomst voor het eerst bezoeken. Ze zocht onmiddellijk haar oude school op. Wat ze aantrof waren vernieling en grote armoede, maar ook hoop en de wil om te leven. “De kinderen hebben niets, te weinig kleren en geen goede schoenen, maar ze hebben de vonk van het leven in hun ogen en een glimlach op hun gezicht. Dat heeft me enorm gefascineerd”, vertelt ze.

“Wat op de markt te vinden is, is synthetisch en goedkoop – en dat is normaal, want mensen hebben de middelen niet om kleren te kopen die artisanaal gemaakt zijn. Bovendien brachten de vluchtelingen die uit landen als Pakistan, Iran en India terugkwamen nieuwe gewoontes met zich mee. Er was geen interesse voor wat plaatselijk kon worden gemaakt. De kennis en de knowhow van de Afghaanse ambachtslui dreigden te verdwijnen, en zo ook de Afghaanse culturele identiteit.” Met Zarif, dat in het Farsi ‘kostbaar’ betekent, wil Sherzad het borduren, een werk dat zoveel geduld vraagt, waarde geven. “Wat Zarif wil doen, is actualiseren en moderniseren zodat mensen opnieuw in de ambachten geïnteresseerd raken. Er is een internationale markt die zich op dat vlak kan ontwikkelen”, zegt ze.

“Ik zou willen dat wie een stuk koopt, dat doet omwille van de geschiedenis die erbij hoort. Ik zou niet willen dat men het uit medelijden koopt. Dat is niet het idee achter dit project. Ik toon juist de sterkte van Afghanistan. De ambachtelijke deskundigheid vertegenwoordigt de mens en zijn veerkracht, ondanks veertig jaar oorlog. We moeten de vrede opbouwen en een volk steunen dat een rijke geschiedenis heeft, maar dat ook enorm heeft geleden. Ik heb via dit project voor mezelf een brug gecreëerd met mijn land van herkomst. Nu wil ik via een jasje ook andere mensen met Afghanistan verbinden.”

“De Afghaanse trots is, zoals in alle culturen, wat de mensen ter plaatse maken. We hebben veertig jaar lang oorlog gekend en veel is verloren gegaan. Het is belangrijk om erop te wijzen dat onze geschiedenis geen geschiedenis is van oorlog en van interne conflicten. Onze geschiedenis is het resultaat van een externe invasie die vernietigend was, zowel fysiek als sociaal. De invasie was bruut en het effect daarvan op de verschillende groepen die gestreden hebben, was dat ze zich achteraf tegen elkaar hebben gekeerd. Er was geen leiding, er was geen internationale belangstelling en geen plan om hen samen te brengen. Men heeft Afghanistan aan zijn lot overgelaten, een land in puin achtergelaten. De burgeroorlog was moordend. De strijd draaide om macht en de mensen raakten verdeeld. Het probleem van etniciteit dook op. Iedereen werd bewapend. Dat was niet het geval voor de invasie. Ik wist vroeger niet dat ik Pasjtoen was, ik was Afghaanse.”

Ik denk dat dit ook voor ons geldt. We weten ook niet wat ons kan overkomen als we onze huizen uitgaan. Alleen al dat beseffen, kan volgens mij de zaken doen veranderen. We zijn te vaak bezig met van alles en nog wat te plannen voor de nabije en verre toekomst. Dankzij dit project heb ik geleerd om in het heden te leven. Ik heb geleerd om meer te waarderen wat we hebben.’

Dit artikel verscheen eerder op MO.be