Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Zo beschreef de zaterdag afgetreden Libanese premier de inmenging van Iran in Libanon en in de rest van de Arabische wereld. Vanuit de Saoedische hoofdstad Riaad kondigde Saad al-Hariri volslagen onverwachts zijn ontslag aan. Hij deed dat
in een toespraak die voor zijn doen ongekend hard was. Hij haalde fel uit naar Iran en diens Libanese tak Hezbollah: “Iran kwam en zaaide overal verdeeldheid en sektarisme, het bracht vernieling en verderf in Syrië, in Irak, in Bahrein en in Jemen. Hezbollah is het schild van Iran.
Voor deze buitenlandse inmenging was Libanon een democratie, maar nu is er een staat binnen de staat ontstaan. Hezbollah heeft altijd het laatste woord, haar woord is doorslaggevend in Libanon. Jullie Libanezen, mijn geweldige volk, jullie bevinden jullie nu in het oog van de orkaan. Iran wil overal interveniëren en het lot van de Arabische volkeren bepalen, ook in Noord-Afrika en in de Golfstaten. Ik zeg tegen Iran: jullie zullen verliezen met jullie interventies in de Arabische Natie, net zoals jullie verliezen in Bahrein en in Jemen. Libanon is sterker, moge Libanon onafhankelijk zijn, met één leger [lees: niet ook dat van Hezbollah] en één wapenarsenaal [lees: zonder dat van Hezbollah].”
“
De Libanese veiligheidsdiensten ontkennen dat er een plot bestaat om Al-Hariri te vermoorden
Al-Hariri beschuldigde Iran en Hezbollah van een moordpoging een paar dagen eerder.
De vader van Saad al-Hariri kwam in 2005 bij een bomaanslag om, toen de Syriërs het land bezetten; een aantal anti Syrisch regime politici en journalisten werden in dat jaar vermoord, en een aantal overleefden een poging tot moord. Over het algemeen wordt aangenomen dat Syriës bondgenoot Hezbollah hierachter zat, en dat de opdrachten mogelijk uit Syrië kwamen. De Libanese veiligheidsdiensten ontkennen trouwens dat er een plot bestaat om Al-Hariri te vermoorden.
Speculaties
Al-Hariri, die deel uitmaakte van een eenheidsregering, was niet eerder zo hard uitgevallen tegen Iran of Hezbollah. Zijn toespraak leek eerder op een speech van de Saoedi. “Mogelijk zijn de VS, Saoedi-Arabië en Israël van plan om Hezbollah aan te pakken”, zegt een Libanese christen die al jaren in Amsterdam woont. [Om veiligheidsredenen noemen we zijn naam niet, maar die is wel bij ons bekend – Red.]. “In zo’n plan zou het aftreden van Hariri passen, net als zijn speech. Hezbollah is een probleem voor ons allemaal.”
Aan Martijn van der Kooij, de auteur van Alle Dagen Libanon die een groot deel van het jaar in Beiroet woont, vraag ik hoe de sfeer in Libanon momenteel is. “Het aftreden van Al-Hariri kwam als een donderslag bij heldere hemel. Iedereen praat erover, iedereen is er hier enorm mee bezig. Men is zenuwachtig. Net zo zenuwachtig als in 2013, toen er grote reeks aanslagen was in Dahiya – een ‘Hezbollahwijk’ in Zuid-Beiroet – en personeel van Turkish Airlines werd ontvoerd. Er was toen veel aan de hand. Er heerst nu een vergelijkbare sfeer. Er zijn veel speculaties, bijvoorbeeld dat Al-Hariri niet weg kan uit Saoedi-Arabië: dat hij er misschien gegijzeld is. Al-Hariri heeft immers ook een Saoedi nationaliteit”, aldus Van der Kooij. “Het zou best kunnen dat Al-Hariri als soenniet volgens de Saoedi te weinig tegenwicht aan Hezbollah bood: dat ze hem te soft vonden.”
Golf van aanslagen in 2013
Op 15 augustus 2013 werden 27 mensen gedood, en raakten ruim 300 mensen gewond bij een aanslag in de wijk Roueiss, in Zuid-Beiroet. Deze aanslag had een Hezbollahbolwerk als doelwit. Een week later, op 23 augustus, kwamen bij twee bomaanslagen in Tripoli, in het noorden van het land, 42 mensen om en raakten er honderden gewond. Op 19 november was er grote explosie bij het Iraanse cultureel centrum in Zuid-Beiroet, waarbij 22 mensen omkwamen en 146 mensen gewond raakten. Op 3 december werd senior Hezbollahcommandant Hassan Lakis doodgeschoten in Beiroet. En op 27 december 2013 tenslotte werd oud-minister Mohamad Chatah, lid van de Future Beweging, de partij van al-Hariri, gedood door een autobom. Circa 70 andere mensen raakten gewond bij die aanslag.
“
Mensen denken dat er misschien een aanval tegen Hezbollah ophanden is
“Een andere speculatie is dat de VS, Israël en Saoedi-Arabië stappen willen ondernemen tegen Hezbollah. Mensen denken dat er misschien een aanval tegen Hezbollah ophanden is”, zegt van der Kooij. “Vergeet niet: in 2006 viel Israël vanuit de lucht Libanon aan om Hezbollah aan te pakken.”
Misschien dat het bombarderen van Hezbollah vanuit militair perspectief iets oplevert, maar het zal hun positie in Libanon niet fundamenteel veranderen. Hezbollah bouwt wegen, ziekenhuizen en scholen. Onder sjiieten, het armste deel van de bevolking, geniet Hezbollah dan ook veel steun. Die steun wordt eerder groter dan kleiner wanneer de beweging zou worden aangevallen. Niet vergeten moet worden dat Hezbollah is ontstaan tijdens de burgeroorlog, als reactie op de Israëlische bezetting van Zuid-Libanon in 1982.
Politiek mozaïek Libanon
De Libanese bevolking bestaat uit soennieten, sjiieten, maronieten, druzen en nog flink wat andere minderheden. Christenen in Libanon hebben, anders dan vaak in het Westen wordt gezegd, relatief veel macht. Ze leveren altijd de president vanwege een mondelinge overeenkomst uit 1943 waar iedereen zich aan houdt. En niet alleen de president is een maronitisch christen, maar ook de helft van de parlementszetels is gereserveerd voor christenen, waarvan de overgrote meerderheid maroniet is. Ook de hoogste generaal in het leger is een maronitisch christen. De premier is altijd soenniet en de parlementsvoorzitter een sjiiet. Sinds het aantreden van president Michel Aoun, die in 1990 voor Pa Assad naar Parijs vluchtte en pas weer in 2005 terug durfde te komen, zijn de machtsverhoudingen in Libanon ten gunste van Iran en Hezbollah gewijzigd. Aoun veranderde namelijk zijn positie: hij verliet het anti-Syriëkamp en stapte over naar het pro-Hezbollah,pro- Syriëkamp.
“De christenen zijn politiek verdeeld. Het merendeel van hen steunt de partij van Aoun (en daarmee Hezbollah/de Sjiieten), een kleiner deel steunt de soenniet Hariri. Ze zijn versplinterd. In Libanon is geen sprake van een bedreigde positie voor christenen”, zegt Van der Kooij. Ook de druzen zijn verdeeld. “En tenslotte is er een kleine pro-Syriëpartij en zijn er drie Armeense partijen”, vult Van der Kooij aan.
“Er hangt hier een oorlogssfeer. Niemand zag het aftreden van Hariri aankomen. De reactie van Hezbollahs leider Hasan Nasrallah zondag was gelukkig beheerst, strategisch en de-escalerend”, aldus Van der Kooij. De leider van Hezbollah riep op tot kalmte, en vroeg mensen om niet de straat op te gaan.
Strategie sjiieten, Iran, Hezbollah
“De sjiieten / Hezbollah hebben een lange-termijnstrategie: als je actie tegen hen onderneemt, al dan niet gerechtvaardigd, zou dat niet echt wat opleveren. Je kunt Hezbollah niet zomaar wegbombarderen, wegpoetsen. De sjiieten, die een derde van de bevolking vormen, steunen hen sowieso en dat geldt ook voor een groot deel van de christenen en zelfs onder soennieten hier hoor je soms lovende woorden over de beweging. Hun populariteit heeft alles te maken met de operaties van de militaire tak van Hezbollah tegen terroristen in Syrië en Libanon. Libanezen hebben waardering voor de rol van de militie”, zegt Van der Kooij.
De andere kant van het verhaal is dat Hezbollah Assad te hulp schoot, medeverantwoordelijk is voor het etnisch (soennitisch) zuiveren van plaatsen en steden in Syrië, vooral langs de Libanese grens. En juist die etnische zuivering maakte dat rebellen van het Vrije Syrische Leger in 2012 hun acties gingen coördineren met extremistische groepen als Al-Nusra, omdat zij door Hezbollah onder de voet werden gelopen. Dit argument wordt regelmatig gehoord in kringen die zich tegen het Syrische regime verzetten, zoals die van de Libanese premier Al-Hariri.
“
Als Al-Hariri niet snel naar Libanon komt, lijdt hij gezichtsverlies, onder soennieten
“De Libanese president heeft het ontslag van Al-Hariri nog niet ingewilligd, hij heeft meer macht dan vaak wordt gedacht. Zo is hij formeel het hoofd van de krijgsmacht. Als Al-Hariri niet snel naar Libanon komt, lijdt hij gezichtsverlies, onder soennieten. Omdat die geen vertrouwen hebben in het Libanees leger en vinden dat het sjiitische Hezbollah de vijand, IS, Al-Qaida, buiten de deur houdt. Al-Hariri nam het onlangs in de VS nog op voor Hezbollah, wat betreft sancties tegen banken waar zij tegoeden hebben” legt Van der Kooij uit.
President Aoun heeft voor maandag een bijeenkomst belegd om de situatie te bespreken. En de Saoedi minister van Golfstaten Zaken, Thamir al-Sabhaan, twitterde dat na het ontslag van Al-Hariri Libanon niet meer zal zijn wat het voor zijn ontslag was.
