Love radio?
Documentairemaakster Eefje Blankevoort: “Samen met Anoek Steketee bedacht ik de zevendelige documentaire Love Radio. Iedere episode duurt acht minuten en hiernaast is er op de website veel achtergrondinformatie te vinden. Bijvoorbeeld een tijdlijn, een kaart en verdiepingsstof zoals een essay. De genocide in Rwanda is iets dat ik me heel goed kan herinneren, hoe zoiets kan ontstaan hield me bezig. Ik vroeg me af of ze elkaar konden vergeven of dat het economische noodzaak was om weer met elkaar te leven. Genocide en postconflict is iets waar Anoek en ik allebei veel mee bezig zijn. Ook zijn we geïnteresseerd in de rol van media, hoe propaganda werkt. Dit kwam hier heel mooi samen. Vanaf 9 juli is er in Foam ook een tentoonstelling over Love Radio. Hier wordt het verhaal vertelt met fotografie en film, dit is weer anders dan online. Als leidraad gebruiken we de populaire soap Musekeweya.”
Hoe is Love Radio ontstaan?
“Met Love Radio willen we vragen oproepen over uitbarstingen van groepsgeweld, verzoening en verwerking. Musekeweya is in 2004 opgestart door de Nederlandse stichting Radio La Benevolcija. In de soap worden theorieën van de Amerikaanse psycholoog Ervin Staub over de oorsprong van geweld en genocide toegepast. Radio is daar in Rwanda een perfect middel voor, overal wordt hier namelijk naar de radio geluisterd: thuis, in cafés en op mobieltjes. De soap is helemaal fictie, maar wel erg herkenbaar. Het gaat over twee dorpen in een regio die niet bestaat. Het is niet zo dat het ene dorp slecht is en het andere dorp goed, in beide dorpen komen verschillende karakters aan bod.”
“We zijn ook naar dorpen geweest waar dit echt is gebeurd. De meesten zijn geen vrienden maar hebben wel geleerd met elkaar samen te leven.” Met hun radiosoap hopen de makers de wonden van de genocide te helen en toekomstige uitbarstingen van geweld te voorkomen. De uitgangspunten van de soap zijn idealistisch, maar het project roept ook veel vragen op. Kan fictie mensen aanzetten tot verzoening? Of is dit positieve geluid slechts een vermis in een land dat nog altijd kampt met trauma’s van de genocide? “Terwijl in de soap happy ends de boventoon voeren, is verzoening in het echte leven weerbarstiger. Want hoe kunnen daders en slachtoffers na de gruwelijke moordpartijen weer naast elkaar wonen, met elkaar leven of elkaar liefhebben?”
Hoe kwam je op het idee om hier iets mee te doen?
“In 2008 waren Anoek en ik voor het eerst samen in Rwanda voor een ander project. Via via hadden we contact met een van de oprichters van de soap. We zijn een kijkje gaan nemen in de studio en we vonden het direct een heel mooi verhaal. We hebben er toen een verhaal van gemaakt voor NRC-Next maar we wilden er wel iets groters van maken. Maar hoe ga je een verhaal maken over een radiosoap? Dit was best ingewikkeld en zo ontstond het idee voor een multimediaproductie. Bij de uitwerking van ons idee hebben we veel hulp gehad. Anoek deed de film en fotografie en ik de tekst en de audio. Voor andere zaken, zoals de website, hebben we een heel team samengesteld. Dat vind ik enorm leuk aan multimediawerk, je gaat op zoek naar nieuwe samenwerkingsverbanden en nieuwe vormen om verhalen te maken.”
Documentaire
In de honderd dagen die de genocide duurde werden burgers opgehitst om Tutsi’s te vermoorden. Radio speelde hierbij een grote rol. Nu twintig jaar later, wordt er op dezelfde radiofrequentie een soap uitgezonden: Musekeweya, met een boodschap van verzoening. Love Radio beweegt zich op de scheidslijn tussen feit en fictie. Op het eerste gezicht vertelt het een lineair, bijna sprookjesachtig verhaal gebaseerd op radiosoap Musekeweya, in een tweede laag komt de complexe realiteit naar voren. Iedere twee weken komt er een nieuwe episode.
Vanaf 7 april 2014, gedurende de 100 dagen die de genocide duurde, verschijnt er om de week een nieuwe episode op www.loveradio-rwanda.org. In elke aflevering staat een ander thema centraal: haatmedia, identiteit, het zoeken van zondebokken, trauma, rechtspraak & rechtvaardigheid, herinnering, en de toekomst van Rwanda. OneWorld houdt je op de hoogte van nieuwe afleveringen.
De genocide
Spanningen en periodes van geweldsuitbarstingen tussen de twee belangrijkste bevolkingsgroepen van Rwanda, Hutu’s en Tutsi’s, hielden het land decennialang in haar greep. Begin jaren negentig bereikte de onderdrukking van de Tutsi-minderheid door de Hutu gedomineerde regering een hoogtepunt. Vanuit Oeganda trok het Tutsi rebellenleger Rwandees Patriottistisch Front (RPF) Rwanda binnen.
Toen op 6 april 1994 het vliegtuig van de Rwandese president Habyarimana werd neergeschoten, was dat het startsein van een massaslachting die zijn weerga niet kende. Via de radiozender Radio Televison de Milles Collines (RTLM) riepen extremistische Hutu’s op tot de vernietiging van ‘kakkerlakken’ zoals de Tutsi’s werden genoemd. In slechts honderd dagen werden naar schatting 700.000 tot 1.000.000 Tutsi’s en tienduizenden gematigde Hutu’s vermoord door voornamelijk extremistische Hutumilities, Interahamwe. Na drie maanden geweld werd de genocide gestopt door het RPF, die in de zomer van 1994 de macht overnam.
Foto: Anoek Steketee
