Hier moet ik zijn, dacht Cayin (pseudoniem, 27 jaar) uit Uganda toen hij voor het eerst in zijn leven een homocafé binnenstapte, een tijdje geleden in een stad ergens in Nederland. Hij is sinds ongeveer een half jaar in Nederland en verblijft in afwachting van zijn asielverzoek in een asielzoekerscentrum. Cayin vluchtte uit Uganda, nadat hij zijn baan verloor vanwege zijn geaardheid. Zo’n twee maanden geleden werd hij via Cocktail, een project van belangenorganisatie COC, gekoppeld aan een maatje. Hij neemt Cayin mee de homokroeg in en geeft hem Nederlandse les. “Het is een heel goede match”, zegt Cayin enthousiast. “Hij is belangrijk voor me.”
Cocktail draait om een luisterend oor bieden aan LHBT-asielzoekers, ze wegwijs maken in ons land en leuke dingen met ze doen.
Wachtlijst
Via Cocktail begeleiden zo’n vijftig mensen, nagenoeg allemaal LHBT’s (lesbiennes, homo’s, bi’s en transgenders), een LHBT-asielzoeker. Het buddyproject draait om een luisterend oor bieden aan deze asielzoekers, ze wegwijs maken in ons land en leuke dingen met ze doen. Interesse? Aanmelden heeft nu niet zoveel zin: de afgelopen weken meldden zich zo’n driehonderd mensen aan, waardoor er in de meeste regio’s een wachtlijst is. Dit geeft wel aan, hoeveel belangstelling ervoor is.
Dat heeft alles te maken met het nieuws over de intolerantie ten aanzien van LHBT-asielzoekers in de opvang. Zo gingen zeven mannen, twee vrouwen en een transgender in hongerstaking in de noodopvang in Alphen aan den Rijn, omdat ze naar eigen zeggen stelselmatig werden uitgescholden door medebewoners. In het Arabisch, zodat het personeel niets vermoedde. Ook zou twee keer zijn geprobeerd de LHBT’s aan te randen en een van de bewoners deed een poging tot zelfdoding. De Syriër zou tot zijn daad zijn gekomen door structurele discriminatie vanwege zijn geaardheid. In de noodopvang Heumensoord, bij Nijmegen, zouden bedden van LHBT-vluchtelingen zijn besmeurd met etensresten en uitwerpselen. Ook zouden kleren in brand zijn gestoken. Cayin kent de verhalen en is voorzichtig: “Ik vertel in het asielzoekerscentrum bijna niemand dat ik homo ben, ik ben bang dat ze mij dan anders gaan behandelen.”
Waterbus
Cocktail begon in 2009 en is een initiatief van COC Midden-Nederland. Inmiddels is het maatjesproject in tien regio’s in Nederland actief. Sommige COC’s organiseren ook andere activiteiten voor de vluchtelingen, zoals diners of spelletjesavonden. De meeste asielzoekers die met Cocktail in aanraking komen, komen via Vluchtelingenwerk. Ook verwijzen advocaten en organisaties voor uitgeprocedeerde asielzoekers soms naar Cocktail door. Daarnaast weten asielzoekers steeds vaker zelf al van het bestaan van het maatjesproject, ze horen er via anderen over.
Toen is zijn vriend vermoord en is Dembe op de vlucht geslagen naar Kenia
Kees Lenten (68) uit Nijkerk is sinds 2012 Cocktail-vrijwilliger. Hij begeleidt inmiddels zijn vierde maatje, de 31-jarige Dembe uit Uganda. De Afrikaan heet niet echt Dembe; hij is nog altijd bang voor de Ugandese geheime dienst. “Hij had een homoseksuele relatie en dat probeerde hij te verbergen, maar de gemeenschap kwam er toch achter”, vertelt Lenten. “Toen is zijn vriend vermoord en is Dembe op de vlucht geslagen naar Kenia. Daar kreeg hij in verschillende vluchtelingenkampen problemen vanwege zijn geaardheid. Samen met een aantal andere homo’s is hij toen op uitnodiging van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR naar Nederland gekomen, in het voorjaar van 2015.”
Omdat Dembe een uitgenodigde vluchteling was, kreeg hij al snel een woning toegewezen. “Het gaat heel goed met ‘m”, zegt Lenten. “We doen leuke dingen, ik probeer hem Nederland een beetje te leren kennen. Zo hebben we het oude centrum van Dordrecht bezocht en zijn we met een waterbus naar Rotterdam gegaan.” Ook beantwoordt Lenten een boel praktische vragen, bijvoorbeeld over overheidszaken. En ze praten natuurlijk over mannen.
“Je hebt mijn leven gered”, zei een jongen eens tegen mij
Zelfdoding
Zo soepel als het contact met Dembe verloopt, zo moeizaam was het contact met een aantal eerdere maatjes, zegt Lenten. Zoals met een jongen uit Afghanistan: “Ik had heel goed contact met hem, totdat hij na zes jaar de hoop op een verblijfsvergunning opgaf. De IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst – red.) geloofde hem niet en hij ging daar helemaal aan onderdoor. Hij deed een poging tot zelfdoding en een paar weken later ging hij helemaal door het lint, waarna hij geen contact meer wilde, met niemand meer.” Je moet dus wel echt weten waar je aan begint, als je Cocktail-vrijwilliger wilt worden. “Ja, soms maak je heftige dingen mee. Zoiets geeft verdriet, nog steeds, merk ik nu ik er opnieuw over vertel.”
“Het is belangrijk dat je sterk in je schoenen staat”, zegt Martin Oortwijn, coördinator van Cocktail Midden-Nederland. “Soms is de taalbarrière ook een probleem of komt een maatje niet opdagen bij een afspraak… Je moet wel met frustraties om kunnen gaan.”
Breken
Oortwijn is zelf ook maatje en krijgt vaak positieve reacties: “’Je hebt mijn leven gered’, zei een jongen eens tegen mij. De asielzoekers breken dankzij Cocktail uit hun sociaal isolement.” Maar na een leuke activiteit zitten ze wel weer alleen in de opvang, vaak in een intolerante omgeving. Dan zijn ze weer aan hun lot overgelaten. “Ja, dat is wrang”, bevestigt Oortwijn. “Wat wij kunnen doen is de eenzaamheid een beetje verlichten, zodat ze er weer even tegenaan kunnen. We zijn een anker waar ze zich aan vasthouden.”
Meer informatie over Cocktail vind je op op deze website.
