Stop de mallemolen van pesticiden

Mensen hebben bijen nodig. Bijna een derde van onze voedselvoorraad zou verdwijnen zonder de arbeid van honingbijen, wilde bijen en andere bestuivers. Het cruciale belang van deze insecten, zowel voor de natuurlijke ecosystemen als voor onze eigen overleving, kan niet worden overschat.

Tal van regeringen blijven volhouden dat onze beschermingsnormen voor bestuivers goed genoeg zijn. Maar als wetenschappers bestuderen wij al decennialang de kwetsbare wisselwerking tussen insecten, het milieu en de teelt van gewassen waar ons voortbestaan van afhangt, en wij zien dat de bescherming sterk tekort schiet.

Als gevolg van het toenemende bewijsmateriaal dat neonicotinoïden in verband brengt met de afname van bijen heeft de Europese Commissie in 2012 opdracht gegeven voor een beoordeling van de stand van de wetenschap. Die studie werd vrijgegeven in januari 2013 en concludeerde dat de drie meestgebruikte neonicotinoïden (imidacloprid, thiamethoxam en clothianidine) “een onaanvaardbaar risico” vormen voor bijen. Ten gevolge daarvan stelde de Europese Commissie voor het gebruik van die drie samenstellingen te verbieden op bloeiende gewassen die bezocht worden door bijen. Ondanks een zware lobby van de pesticide-industrie, die grote oogstverliezen voorspelde als dit doorging, ging dit gedeeltelijke verbod van kracht in december 2013. Op Europees niveau lijkt het verbod geen meetbare impact te hebben gehad op de gewasopbrengsten.

Sindsdien stapelt het bewijs van het risico dat deze pesticiden vormen voor bijen zich verder op. Een nieuw vernietigend rapport van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft onlangs opnieuw bevestigd dat bijna elk normaal gebruik van neonicotinoïden op dit moment een serieus risico vormt voor bijen.

Gedurende twee jaar werden 1.500 wetenschappelijke studies van over de hele wereld bestudeerd en werden 588 wetenschappelijke experimenten uit de wetenschappelijke literatuur in detail doorgelicht vanuit een breder perspectief. Het nieuwe rapport, dat vorige maand verscheen, bevestigde de schadelijkheid van normaal gebruik van neonicotinoïden, zowel voor wilde bijen als honingbijen. Dat sluit aan bij een aantal andere overzichtsstudies die in het voorbije jaar gepubliceerd werden door onafhankelijke wetenschappers en bij een eerder rapport van de European Academies Science Advisory Council uit 2015. Het is intussen duidelijk dat neonicotinoïden niet enkel een risico vormen voor bijen wanneer ze gebruikt worden op bloeiende gewassen; ook nadat de behandelde gewassen geoogst zijn, blijven ze nog lang aanwezig in de bodem, waardoor ook de volggewassen, wilde bloemen en bloeiende bomen aan de rand van de velden het gif kunnen opnemen.

Dit rapport toont aan dat verdere beperkingen op het gebruik van neonicotinoïden dringend noodzakelijk zijn om bijen te beschermen, zowel in Europa als elders. De EU-lidstaten, de VS en Canada zijn allen aan het heroverwegen hoe we met deze pesticiden moeten omgaan. Zij zijn nu verantwoordelijk voor de verdere beperking van deze pesticiden. Daarnaast zijn wij van mening dat een fundamentele heroverweging van de landbouwmethodes, juist nu, noodzakelijk is.

Een recente Duits-Nederlandse studie suggereert dat de totale biomassa van vliegende insecten met 76% is afgenomen in de 27 jaar tot aan 2016. Het kan toeval zijn dat die periode bijna perfect samenvalt met het gebruik van neonicotinoïden door boeren (dat sinds 1994 gestaag is toegenomen), maar over het algemeen bestaat er geen twijfel over dat het grootschalige profylactisch gebruik van pesticiden een grote rol speelt in die afname van insecten. Als de insecten verdwijnen, verdwijnen niet enkel onze bestuivers, maar ook de voeding van ontelbaar veel vogels, vleermuizen, reptielen, vissen en amfibieën. Ecosystemen kunnen ernstig worden bedreigd. Dit is hét moment om de mallemolen van pesticiden te stoppen en duurzame manieren te ontwikkelen om de wereld te voeden. Een wereldwijd verbod op het gebruik van neonicotinoïden is nu noodzakelijk en we moeten zorgen dat we ze niet vervangen door andere chemische middelen die eveneens schadelijk zijn.

We hoeven niet ver te zoeken om alternatieven te vinden. Onderzoek dat afgelopen maand gepubliceerd werd, toont aan dat er haalbare, geïntegreerde gewasbeschermingstechnieken bestaan die gunstig zijn voor het milieu en de portemonnee van de boeren. Steeds meer conventionele boeren doen nu al met succes aan landbouw zonder neonicotinoïden. En de oogst in biologische landbouw is gemiddeld 80% van wat de conventionele landbouw oogst. Als we de voedselverspilling (die momenteel 35% bedraagt) en de consumptie van rood vlees licht doen dalen, zou die landbouw zonder problemen de hele wereld kunnen voeden. Het gebruik van mengteelten, boslandbouw en permacultuur systemen biedt goede mogelijkheden om hoge opbrengsten te combineren met een biologische onderdrukking van ziekten en plagen. Er zijn veel betere manieren om de wereld te voeden dan grootschalige monoculturen van gewassen die herhaaldelijk behandeld worden met allerlei pesticiden.

• • Prof. Dave Goulson, School of Life Sciences, University of Sussex, Brighton, UK
  • Prof. dr. Rien Aerts hoogleraar systeemecologie, Vrije Universiteit Amsterdam
  • Prof. dr. ir. Niels Anten, hoogleraar gewas- en onkruidecologie, Wageningen University
  • Prof. dr. Frank Berendse, hoogleraar
    

  • Prof. dr. ir. Edith Lammerts van Bueren, hoogleraar biologische plantenveredeling, Wageningen University
  • Prof. dr. ir. Paul Struik, hoogleraar gewasfysiologie, Wageningen University
  • Prof. dr. Hans de Kroon, hoogleraar plantenecologie, Radboud Universiteit Nijmegen
  • Prof. dr. Jeroen P. van der Sluijs, Universiteit Bergen (Noorwegen) en Universiteit Utrecht, Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling
  • Prof. dr. Louise Vet, Directeur NIOO‐KNAW en hoogleraar evolutionaire ecologie Wageningen University
  • Dr. Christopher N Connolly, Associate Director of CECHR, School of Medicine, University of Dundee, Dundee, UK
  • Prof Dr Randolf Menzel, Department Biologie, Freie Universitat Berlin, Berlin, Germany
  • Prof. Dr. J. Wolfgang Wägele, Director, Zoologisches Forschungsmuseum Alexander Koenig, Leibniz-Institut für Biodiversität der Tiere, Bonn, Germany.
  • Dr Cristina Botías, Departamento de Ecología Integrativa, Estación Biológica de Doñana, Sevilla, Spain